Ulica Złota (dawniej Jacka Bartoszka, fragmentami Władysława Kniewskiego) – ulica w Śródmieściu i na Woli o łącznej długości około 1 kilometra, biegnąca odcinkami od ulicy Jasnej do ulicy Żelaznej. Nazwa ulicy wpisuje się w "metalową" linię nazewniczą tej części Woli, gdyż obok są także ulice: Żelazna, Srebrna i Miedziana.
Historia[]
Ulica została wytyczona przed 1770 rokiem jako droga narolna między włókami Kałęczyna, początkowo zabudowana została jedynie do ulicy Sosnowej, głównie niewysokimi domkami drewnianymi bądź murowanymi, mieściła też cegielnię i dwa browary. Liczne były ogrody oraz pola uprawne. Zwarta zabudowa upowszechniła się w okresie boomu budowlanego około 1870 roku, większość nowych budynków stanowiły czteropiętrowe kamienice, wśród których wkrótce usadowiły się liczne luksusowe sklepy. W zachodniej części nadal znajdowały się zakłady przemysłowe, działały tu m.in. zakłady reperacyjne Skody czy kino Uciecha (pod numerem 72). W 1908 roku otwarto na ulicy Złotej linię tramwajową, jednak ze względu na zbyt duże zatłoczenie ulicy linię zlikwidowano 1 maja 1939 roku. Torów jednak nie rozebrano, były one jeszcze wykorzystywane do 1944 roku.
W okresie międzywojennym ulica, a szczególnie jej wschodnia część, znajdowała się w ścisłym centrum miasta, w rejonie tzw. "city", rozbudowanego na terenach dawnego Szpitala Dzieciątka Jezus. Według stanu z 1939 roku ulica zaczynała się od skrzyżowania z Jasną i Zgodą, po czym biegła na zachód przecinając Marszałkowską, Zielną, Wielką i Sosnową, kończąc się u zbiegu z Twardą i Żelazną. Podczas niemieckiej okupacji ulica nazywała się Helgolandstrasse (Helgolandzka). Zabudowa uległa rozległym zniszczeniom szczególnie podczas powstania warszawskiego.
Zaraz po wojnie, w 1947 roku, zmieniono nazwę ulicy na Jacka Bartoszka, jednak już w 1949 roku wrócono do dawnej nazwy. W związku z budową Pałacu Kultury i Nauki wyburzono nieliczne zachowane budynki, a sama ulica została podzielona na dwa niepołączone odcinki: między Jasną a Marszałkowską (numery od 1 do 11) oraz między Emilii Plater a Żelazną (numery od 44 do 83). Jednocześnie wschodni odcinek ulicy uzyskał imię Władysława Kniewskiego – polskiego działacza komunistycznego, który został stracony w okresie międzywojennym za próbę zlikwidowania państwowego agenta w ruchu komunistycznym, Józefa Cechnowskiego. Jednocześnie Pałac Kultury i Nauki wzniesiono dokładnie na osi ulicy Złotej. W rejonie Żelaznej wybudowano także bloki osiedla Złota. 6 listopada 1990 roku przywrócona została dawna nazwa tego odcinka, co spowodowało, że Złota posiada współcześnie dwa niepołączone ze sobą odcinki.
Przebieg[]
Współcześnie ulica rozpoczyna swój bieg na skrzyżowaniu z Jasną, Zgodą oraz ulicą Przeskok, po czym kieruje się na zachód i przecina Pasaż Wiecheckiego by dojść do Marszałkowskiej, pod którą możliwy jest przejazd tunelem. Następnie ulica zanika na obszarze placu Defilad i Pałacu Kultury i Nauki, by pojawić się ponownie na skrzyżowaniu z Emilii Plater. Potem biegnie dalej na zachód przecinając aleję Jana Pawła II i kończąc się u zbiegu z Twardą i Żelazną.
Obiekty[]
Wzdłuż ulicy Złotej znajdują się następujące obiekty:
- ul. Złota 1 – Kamienica Kasy Pożyczkowej Przemysłowców Warszawskich
- ul. Złota 3 – Kamienica przedwojenna
- ul. Złota 7 – Kamienica Assicurazoni Generali Trieste, w niej działa kino Palladium i klub Hybrydy
- ul. Złota 9 – Kamienica przedwojenna
- ul. Złota 8 – Kino Relax, aktualnie przebudowywane na supermarket Alma
- ul. Złota 44 – Żagiel Libeskinda (luksusowy budynek mieszkalny)
- ul. Złota 48/56 – Hotel Mercure Warszawa Centrum (d. Holiday Inn), w jego miejscu planowany jest wieżowiec Orco i Orbisu
- ul. Złota 58 – CXIX Liceum Ogólnokształcące im. Jacka Kuronia oraz Technikum Elektryczne nr 4, na budynku tablica upamiętniająca walki zgrupowania "Gurt"
- ul. Złota 59 – Złote Tarasy, w nich Multikino Złote Tarasy
- ul. Złota 62 – Kamienica przedwojenna, w podwórzu tej kamienicy zachował się jeden z nielicznych fragmentów dawnego muru getta warszawskiego
- ul. Złota 63 – Kamienica przedwojenna
- ul. Złota 65 – Kamienica przedwojenna
- ul. Złota 65a – Kamienica przedwojenna
- ul. Złota 65b – Kamienica przedwojenna
- ul. Złota 71 – Kamienica przedwojenna
- ul. Złota 72 – Opuszczony budynek szkoły podstawowej nr 239 im. Tupaca Amaru
- ul. Złota 73 – Kamienica przedwojenna
- ul. Złota 73a – Kamienica przedwojenna
- ul. Złota 83 – Kamienica Wolfa Krongolda, zwana dawniej potocznie "pekinem".
Warte uwagi są także dwa kamienie pamiątkowe umieszczone na rogu Złotej oraz alei Jana Pawła II. Pierwszy z nich znajduje się przy Złotych Tarasach i upamiętnia szkołę techniczną Kolejowej Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, która mieściła się niegdyś w pobliżu, w nieistniejącym gmachu przy Chmielnej 88. Natomiast po drugiej stronie, przy wlocie tunelu, znajduje się kamień upamiętniający zgrupowanie "Gurt", które podczas powstania warszawskiego walczyło w tych okolicach. Ponadto u zbiegu ulicy z Twardą znajduje się jeden z pomników granic getta.
Spośród nieistniejących zabudowań ulicy Złotej należy wymienić:
- ul. Złota 15 – Kamienica pod Bocianem
- ul. Złota 25 – w tej kamienicy umieszczone było miejsce akcji serialu "Dom", którego akcja działa się od 1945 do 1980 roku. Jednak rolę tego budynku w serialu grały budynki przy Pańskiej nr 85, Marszałkowskiej nr 45 oraz Kowelskiej nr 6.
- ul. Złota 30 – Kamienica Kiełbasińskich
- ul. Złota 44 – City Center (Bogusz Center), biurowiec istniał w latach 1991 – 2007, wyburzono go pod budowę Żagla Libeskinda
- ul. Złota 47 – Kamienica Żółtowskich
Galeria[]
Linki zewnętrzne[]