Warszawikia

CZYTAJ WIĘCEJ

Warszawikia
Advertisement
Tadeusz Kościuszko

Tadeusz Kościuszko

Tadeusz Andrzej Bonawentura Kościuszko (ur. 4 lutego 1746 w Merecowszczyźnie; zm. 15 października 1817 w Solurze) – generał, fortyfikator, uczestnik walk o niepodległość Stanów Zjednoczonych oraz Naczelny Dowódca insurekcji kościuszkowskiej.

Biografia[]

Urna z sercem Tadeusza Kościuszki Zamek Królewski

Urna z sercem Kościuszki w kaplicy na Zamku Królewskim

Tadeusz Kościuszko urodził się na terenie współczesnej Białorusi jako czwarte dziecko miecznika brzeskiego Ludwika Tadeusza Kościuszki, pułkownika regimentu buławy polnej litewskiej, oraz Tekli z Ratomskich. W 1755 roku wraz ze starszym bratem Józefem rozpoczął naukę w Kolegium Pijarów w Lubieszowie, następnie wybrał karierę wojskowego – 18 grudnia 1765 roku wstąpił, dzięki wstawiennictwu Czartoryskich, do Korpusu Kadetów Szkoły Rycerskiej. Wyróżniał się wśród słuchaczy, pobierał specjalny kurs inżynierski, pozostał w szkole jako instruktor podbrygadier w stopniu chorążego i ostatecznie ukończył ją ze stopniem kapitana.

Wraz z kolegą ze szkoły, Józefem Orłowskim, w 1769 roku wyjechał jako królewski stypendysta do Paryża, gdzie studiował w Akademii Malarstwa i Rzeźby. Postanowił jednak dalej kształcić się w kierunku inżyniera, pobierając prywatne nauki u profesorów lokalnych szkół wojskowych. Pobyt w przedrewolucyjnej Francji wywarł z czasem duży wpływ na jego przekonania polityczne i społeczne. W 1775 roku powrócił do Polski, jednak nie znalazł zatrudnienia w redukowanym polskim wojsku.

Wobec niepowodzeń w ojczyźnie jesienią 1775 roku wyjechał do Drezna z zamiarem wstąpienia do służby na dworze saskim lub armii elektora, jednak nie przyniosło to skutku. Podjął więc dalszą podróż do Paryża, gdzie dowiedział się o wojnie w Ameryce i zadecydował o swoim wyjeździe za ocean. W latach 1776-1784 aktywnie uczestniczył w walkach amerykańsko-angielskich, jego umiejętności inżynierskie pozwoliły odnosić Amerykanom zwycięstwa. Wśród jego zasług było ufortyfikowanie Filadelfii (1776), Fortu Ticonderoga (1777) oraz rejonu Saratogi (1777), gdzie Amerykanie zwyciężyli Brytyjczyków. Sukcesy spotkały się z zainteresowaniem samego Jerzego Waszyngtona, który powierzył Kościuszce budowę silnej twierdzy West Point nad rzeką Hudson. Dnia 13 października 1783 roku został awansowany na stopień generała brygady armii amerykańskiej.

W 1784 roku Kościuszko powrócił do Rzeczypospolitej i kolejne pięć lat spędził w rodzinnych Siechnowiczach. Trudna sytuacja w kraju ujawniła szansę dla Kościuszki, wobec czego 12 października 1789 roku otrzymał on podpisaną przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego nominację na generała majora wojsk koronnych. Dążenia w kraju doprowadziły jednak do rosyjskiej interwencji w 1792 roku – Kościuszko brał aktywny udział w przygotowaniach i został dowódcą jednej z trzech dywizji, wchodzących w skład armii dowodzonej przez ks. Józefa Poniatowskiego. Kościuszko odznaczył się w bitwach pod Włodzimierzem (7 lipca), pod Dubienką (18 lipca) oraz Zieleńcami (18 czerwca), za co otrzymał order Virtuti Militari. Wojna jednak była przegrana.

Większość działaczy politycznych opuściła kraj, a w Dreźnie i Lipsku zawiązał się emigracyjny ośrodek – podobnie zrobił Kościuszko, który jednak w Lipsku przebywał w 1792 roku jedynie dwa miesiące, a potem udał się z tajną misją do Paryża. Po II Rozbiorze Polski przyjechał do Drezna, gdzie w czerwcu 1793 roku opracował koncepcję organizacji powstania narodowego. Koncepcję w formie instrukcji do kraju, a we wrześniu 1793 roku w podkrakowskim Podgórzu doszło do spotkania z liderami krajowej opozycji, podczas którego ustalono, że przygotowania do walki są zbyt słabo zaawansowane i odłożono je na bliżej nieokreśloną przyszłość.

Sytuacja w kraju zmierzała jednak w niepomyślnym kierunku, zapadła decyzja o redukcji polskiego wojska, a rosyjskie władze wpadły na trop spisku. Trzeba było przyspieszyć decyzję o powstaniu, wobec czego najpewniej 15 marca 1794 roku Kościuszko wyruszył z Drezna do Krakowa. Tam 24 marca złożył przysięgę na rynku, która była symbolicznym początkiem insurekcji kościuszkowskiej. Po początkowych sukcesach pod Racławicami i Warszawą oraz wydaniu uniwersału połanieckiego szalę zwycięstwa na stronę Rosjan przeważyła przegrana bitwa pod Maciejowicami, podczas której Kościuszko dostał się do niewoli i został uwięziony w twierdzy pietropawłowskiej w Petersburgu. Insurekcja kościuszkowska upadła.

W 1796 roku car Paweł I Romanow wypuścił Kościuszkę, który zgodził się złożyć przysięgę wiernopoddańczą, w zamian za co car wypuścił 20 000 Polaków. W 1797 roku wyjechał na krótko do Ameryki, a w 1798 roku zamieszkał w okolicach Paryża. Brał udział w tworzeniu Legionów Polskich oraz spotkał się z Napoleonem, jednak nie ufał mu w sprawie odnowy Królestwa Polskiego. Od 1808 roku mieszkał w szwajcarskiej Solurze, gdzie zmarł 15 października 1817 roku.

W 1818 roku zwłoki Tadeusza Kościuszki sprowadzone zostały do Polski i pochowane w krypcie św. Leonarda na Wawelu. Serce Naczelnika spoczęło w urnie w kaplicy na Zamku Królewskim. Na jego cześć usypano też kopce w Krakowie, Olkuszu oraz Połańcu.

Miejsca pamięci[]

Pomnik Tadeusza Kościuszki

Pomnik Tadeusza Kościuszki

Imię Tadeusza Kościuszki noszą w Warszawie dwie ulice: jedna w Ursusie, a druga w Wesołej, ponadto na pl. Żelaznej Bramy znajduje się pomnik Tadeusza Kościuszki, w katedrze oraz w Pałacu Kazimierzowskim znajdują się jego popiersia, a u zbiegu ul. Tołwińskiego i ul. Braci Załuskich zlokalizowana jest tablica upamiętniająca Kościuszkę i jego zasługi w czasie oblężenia miasta.

Imię Tadeusz Kościuszki noszą także cztery warszawskie szkoły:

Zobacz też[]

Advertisement