Ruiny w Lasku na Kole

LK3 — Schemat zespołu ruin w Lasku na Kole

Lasek na Kole (ruiny 5) — [5] Budynek główny "T", pomieszczenie centralne

Lasek na Kole (ruiny 7) — [7] Budynek główny "T", skraj wschodniego skrzydła

Lasek na Kole (ruiny 9) — [9] Budynek główny "T", skraj zachodniego skrzydła

Lasek na Kole (ruiny 13) — [12] Kamień pamiątkowy (więcej)

Ruiny w Lasku na Kole – zespół zrujnowanych obiektów, które znajdują się w południowej części Lasku na Kole na Woli, w pobliżu ulicy Dobrogniewa.

Obiekt powstał z pewnością pomiędzy 1935 a 1939 rokiem, po nałożeniu na zdjęcia lotnicze planu regulacyjnego z 1935 roku wynikałoby, że obiekt znalazłby się pomiędzy projektowaną ul. Falisława a równoległą, nienazwaną ulicą, w pobliżu prostopadłej do nich innej, nienazwanej ulicy – wszystkie te ulice powstałyby w przypadku parcelacji Lasku na Kole. W skład zespołu weszły trzy podstawowe obiekty oraz dwa poboczne – główny budynek przybrał kształt odwróconej litery T, wszystkie skrzydła uzyskały mniej więcej równą długość. Po południowej stronie znalazł się prostokątny basen, a po wschodniej stronie kolejny dom. W pobliżu zespołu, nie więcej jak 100 metrów na północ oraz na północny-wschód znalazły się dwa kolejne obiekty przypominające baseny. Zabudowania zostały doszczętnie zniszczone w 1944 roku.^[1]

Nieznane jest dokładne przeznaczenie obiektu, a zeznania świadków są sprzeczne. Najbardziej prawdopodobna jest jednak teza, że obiekt powstał jako śródleśny ośrodek kolonijny dla dzieci, prowadzony przez siostry zakonne – świadek Stefan S. stwierdził: W czasie okupacji niemieckiej (...) w baraku usytuowanym w Lasku na Kole byłem na półkolonii, którą zorganizowała moja szkoła. W czasie jej trwania dzieci z wychowawczyniami bawiły się w lasku w różne gry i zabawy.^[2] Przeciwną tezę wyprowadziła Maria Trzcińska, która podaje, że zabudowania w Lasku na Kole były "obiektem śmierci" i częścią obozu KL Warschau, a w głównym budynku miało mieścić się piecowisko (zapewne do spalania zwłok) – więźniowie mieli tu być doprowadzani leśnymi ścieżkami z pobliskiego obozu na Kole i likwidowani^[3]. Tej tezie przeczy jednak zachowane zdjęcie ze zbiorów Haliny Porzyckiej z czerwca 1944 roku, przedstawiające betonowy basen z trójką ludzi siedzących na brzegu, murowany dom w tle oraz drewniane skrzydło budynku głównego^[4].

Do dzisiaj ruiny budynków zachowały się w na tyle dobrym stanie, że da się je zlokalizować w terenie. W najlepszym stanie zachował się betonowy basen o wymiarach 5 na 12 metrów, o głębokości około 120 centymetrów, z zachowanymi częściowo schodkami do wchodzenia. Przeznaczenie obiektu można udowodnić zdjęciem z 1944 roku, na którym widać wodę w basenie, a także faktem, że ma on zaokrąglone brzegi, utrudniające skaleczenie się przez dzieci. Po północnej stronie znajdują się widoczne ruiny budynku głównego (w kształcie litery T), który był najpewniej drewniany na betonowej podmurówce oraz z podpiwniczeniem w części środkowej, o czym świadczy zachowane wgłębienie terenu z częściowo widocznymi ścianami bocznymi. W dalszej odległości widoczne są też wschodnie oraz zachodnie skraje betonowej podstawy budynku. Po wschodniej stronie znajdował się murowany domek, którego resztki są jednak bardzo trudno widoczne, całkowicie przysypane ziemią i liśćmi, przez które gdzieniegdzie widać fragmenty cegieł. Możliwe jest jednak rozpoznanie kształtu budynku oraz poszczególnych pomieszczeń. Widoczne są także pozostałości dalej oddalonych od kompleksu basenów, gdzie zachowały się duże wgłębienia terenu, jednak nie widać elementów ceglanych ani betonowych.

Współcześnie obok ruin znajduje się także kamień pamiątkowy sugerujący, zgodnie z tezą Marii Trzcińskiej, że zespół obiektów służył mordowaniu ludzi. Kamień upamiętnia ofiary domniemanego obozu KL Warschau. Widnieje na nim inskrypcja o treści: Przechodniu! Odkryj głowę, zachowaj powagę, znalazłeś się w miejscu kaźni, oddaj cześć pomordowanym przez Niemców, Polaku! Zmów "Zdrowaś Maryja" za rodaków, którzy tu zginęli w straszliwych męczarniach. Byli jednymi z nas. Otoczmy ich nieprzemijającą pamięcią. Rodacy. Kamień odsłonięto 9 października 2003 roku, w domniemaną 61. rocznicę założenia KL Warschau, zawarta na nim treść nie została jednak nigdy poparta żadnymi dokładnymi badaniami terenowymi.