Wieża muzeum z tarasem widokowym
Plan muzeum
Tablica pamiątkowa na budynku
Muzeum Powstania Warszawskiego – muzeum poświęcone historii Powstania Warszawskiego, położone przy ulicy Przyokopowej 28 (z adresem ul. Grzybowska 79), w budynku dawnej elektrowni tramwajowej. Zostało otwarte 31 lipca 2004 roku, w przeddzień 60. rocznicy godziny "W", czyli wybuchu Powstania Warszawskiego.
Muzeum prowadzi działalność naukowo-badawczą oraz edukacyjną, dokumentuje dzieje miasta podczas powstania warszawskiego oraz działalność państwa podziemnego. Zbiera także wypowiedzi mówione uczestników powstania w tzw. Archiwum Historii Mówionej.
Muzeum wykorzystuje liczne multimedialne oraz interaktywne techniki prezentacji, dzięki czemu chce zachęcić i zainteresować historią powstania wszystkich mieszkańców Warszawy oraz turystów odwiedzających miasto.
W 2014 roku muzeum odwiedziła rekordowa liczba budowy muzeum poświęconego Powstaniu Warszawskiemu pojawił się już w 1956 roku, tuż po śmierci Stalina oraz odwilży politycznej, jednak do 1981 roku nie podjęto żadnych kroków ku organizacji jakiegokolwiek muzeum. Wówczas powołany został Społeczny Komitet Budowy Muzeum Powstania Warszawskiego, jednak jego działania udaremniło wprowadzenie w grudniu 1981 roku stanu wojennego. Dalsze działania były możliwe dopiero w 1983 roku, kiedy to ówczesny komisarz stolicy gen. Mieczysław Dębicki powołał Muzeum Powstania Warszawskiego jako oddział Muzeum Historycznego m.st. Warszawy.
Lata 1984-1994 to okres przygotowań do budowy muzeum, pierwotnie miał on powstać na ruinach Banku Polskiego przy Bielańskiej. W 1984 rozpisano konkurs na projekt muzeum, a 1986 ogłoszono jego zwycięzców – Konrada Kucza-Kuczyńskiego, Andrzeja Miklaszewskiego i Zbigniewa Pawłowskiego. W 1994 roku wmurowano kamień węgielny pod budowę muzeum przy Bielańskiej, jednak budowa nigdy się nie rozpoczęła.
Budynek muzeum
Ponownie budową muzeum zainteresował się dopiero prezydent Lech Kaczyński w 2002 roku, po wygranych wyborach obiecał powstańcom, że muzeum powstanie do 60. rocznicy wybuchu Powstania Warszawskiego. W lipcu 2003 zapadły najważniejsze decyzje, a na budynek muzeum przeznaczono zabudowania dawnej elektrowni tramwajowej przy Przyokopowej. W sierpniu 2003 roku ogłoszono konkurs na projekt architektoniczny muzeum, który wygrał Wojciech Obtułowicz. Konkurs na projekt plastyczny zwyciężyli Jarosław Kłaput, Dariusz Kunowski oraz Mirosław Nizio. Prace ruszyły w kwietniu 2004 roku i dzięki pracy 24 godziny na dobę udało się je ukończyć przed rocznicą powstania. 31 lipca 2004 roku Lech Kaczyński oficjalnie otworzył Muzeum Powstania Warszawskiego.
W marcu 2012 roku portal turystyczny TripAdvisor wybrał Muzeum Powstania Warszawskiego największą atrakcją turystyczną Warszawy.
Ekspozycja[]
Tablica ze słowami Jana Stanisława Jankowskiego nad wejściem
Przedwojenne aparaty telefoniczne, przez które można wysłuchać wspomnień powstańców
Detale architektoniczne pochodzące ze zburzonego Zamku Królewskiego
Monument
Zegar wskazujący godzinę 17.00
Wystawa poświęcona tzw. Polsce Lubelskiej
Kino Palladium
Fragment ekspozycji poświęcony Krystynie Krahelskiej
Protokoły z ekshumacji ciał ofiar rzezi Woli
Hala B
Wejście do sali kinowej gdzie wyświetlany jest film "Miasto ruin"
Wystawa "Niemcy w okupowanej Warszawie"
Replika kanału w podziemiach hali B
Wnętrze kaplicy
Ekspozycja całego muzeum zlokalizowana jest na trzech poziomach o łącznej powierzchni 3000 m2 i łącznej liczbie około 500 eksponatów, 1 200 fotografii, 225 informacji biograficznych i historycznych, muzeum posiada także wiele map, dokumentów, filmów czy kronik. Dalsza część ekspozycji mieści się również w sąsiedniej hali B, gdzie można obejrzeć między innymi rekonstrukcję bombowca B-24.
Parter[]
W przedsionku, nad wejściem do sal muzealnych, umieszczono tablicę ze słowami Jana Stanisława Jankowskiego Chcieliśmy być wolni i wolność sobie zawdzięczać. Stanowią one motto całej ekspozycji. Po prawej stronie znajduje się duża tablica z planem muzeum, a na ścianach odtworzono kilka napisów i rysunków z okresu okupacji.
Na parterze przedstawiony został czas okupacji oraz wybuch powstania, tak zwana godzina "W". Pokazane jest codzienne życie okupowanej stolicy, terror, którego symbolami są cmentarz w Palmirach, getto oraz więzienie na Pawiaku. Atmosferę warszawskiej ulicy tamtego czasu oddają polskie flagi na replice jednego z niemieckich bunkrów i zdjęcia Eugeniusza Lokajskiego.
Zwiedzanie zaczyna się przewrotnie, nie od samej godziny "W, lecz od usłyszenia opowieści powstańców w przedwojennych aparatach telefonicznych. Kolejnym elementem ekspozycji są autentyczne, pochodzące z przełomu XVIII i XIX wieku, fragmenty gzymsów i portali ze zburzonego przez Niemców Zamku Królewskiego. Tłem jest wielkie przedwojenne zdjęcie przedstawiające ruch uliczny przed kamienicą Pinkusa Lothego na skrzyżowaniu ul. Marszałkowskiej i Alej Jerozolimskich. Tuż obok mieści się Sala Małego Powstańca, w której prowadzone są lekcje muzealne dla najmłodszych gości. W sali znajduje się m.in. kopia pomnika Małego Powstańca, podarowana muzeum przez jego twórcę, Jerzego Jarnuszkiewicza.
Najważniejszą częścią parteru jest jednak stalowy Monument przecinający dwa poziomy ekspozycji. Jego ściany pokrywają daty kolejnych dni powstania i ślady po pociskach. W Monumencie zamknięto odgłosy powstańczej Warszawy - dochodzą z niego dźwięki bijącego w rytmie 63 uderzeń na minutę serca, odgłosy strzałów, huk wybuchów bomb, powstańcze pieśni i modlitwy, odtwarzane są również autentyczne komunikaty powstańczej radiostacji "Błyskawica". Monument jest symbolem pamięci i wyrazem hołdu dla powstania i jego uczestników, "sercem" muzeum bijącym dla tych, którzy wtedy walczyli.
Oprócz tego na parterze mieści się też ekspozycja dotycząca akcji "Burza", do której Powstanie Warszawskie dołączyło zaledwie na dziesięć dni przed późniejszym wybuchem. Od tego miejsca w różnych miejscach ekspozycji zaczynają pojawiać się kolejne kartki z kalendarza, pierwsza z nich z czwartku 27 lipca 1944 roku. Przypominają one zwiedzającym najważniejsze wydarzenia każdego dnia w walczącej Warszawie.
Kolejna część ekspozycji dotyczy godziny "W" – momentu wybuchu powstania. Na parterze znajduje się się jeszcze działająca powstańcza drukarnia, która wciąż drukuje m.in. historyczne obwieszczenia czy okolicznościowe ulotki. Wymownym symbolem jest też zegar wskazujący godzinę 17:00.
Antresola[]
Na antresolę można dostać się windą z parteru. Tutaj zaprezentowano m.in. jak wyglądały walki w sierpniu, w tym tragiczną historię Krystyny Krahelskiej. Znajduje się tutaj również kopia pomnika Syrenki, do którego pozowała Krahelska, wykonana przez Dariusza Kowalskiego. Kolejne wystawy to powstańcze życie codzienne, zrzuty z samolotów alianckich oraz szpital powstańczy. W znajdującym się obok kinie Palladium (przed wojną mieściło się na ulicy Złotej 7/9) wyświetlane są trzy powstańcze kroniki filmowe Biura Informacji i Propagandy AK, pokazywane w czasie powstania.
Jednym z najbardziej poruszających fragmentów ekspozycji na antresoli - i w całym muzeum - jest ciemny pokój, w którym zgromadzono kilkadziesiąt protokołów Polskiego Czerwonego Krzyża z ekshumacji ciał ofiar rzezi Woli dokonanej w sierpniu 1944 roku.
Ostatnią częścią antresoli jest 25-metrowy kanał, który za pomocą odpowiednich dźwięków, efektów wizualnych i scenograficznych ma pozwolić odwiedzającym wczuć się choć trochę w sytuację powstańców, którzy musieli uciekać kanałami przed okupantem.
Piętro[]
Kanał i schody prowadzą na piętro, gdzie uwidocznione są między innymi przerażenie powstańców, którzy zdają sobie sprawę, że nikt nie nadejdzie już im z pomocą oraz nadzieja, gdy na Pradze pojawiają się wojska radzieckie oraz polscy żołnierze generała Berlinga. Znajduje się tu także uwieczniony na zdjęciu moment wybuchu pocisku w wieżowcu Prudential, które według wielu, szczególnie Amerykanów, przypomina moment ataku na World Trade Center. W kolejnych salach pokazano m.in. powstańczą radiostację "Błyskawica", pocztę polową, exodus tysięcy mieszkańców oraz śmierć systematycznie burzonej i palonej przez Niemców Warszawy. W części wystawy poświęconej „warszawskim robinsonom” przedstawiono historię najsłynniejszego z nich, Władysława Szpilmana, który przez kilka miesięcy ukrywał się samotnie w ruinach zniszczonego miasta.
Kolejne miejsca muzeum pokazują ustalony już dalszy bieg wydarzeń: tzw. Polskę Lubelską pod władzą socjalistyczną oraz Wielką Trójkę. Ostatnim miejscem tej części muzeum jest wystawa "powstańcy w PRL", które pokazuje powojenne losy powstańców, często uznanych za zdrajców, gnębionych i więzionych.
Na piętrze znajduje się również, stylizowana na lata 30-te, kawiarnia „Pół Czarnej”. Tak nazywała się kawiarenka działająca w czasie okupacji przy ulicy Kredytowej 6. W przytulnym pomieszczeniu zgromadzono meble z epoki, a na ścianach można obejrzeć kilkadziesiąt fotografii przedstawiających artystów scen warszawskich.
Hala B[]
Hala B, nazywana potocznie Halą pod Liberatorem, stanowi drugą, odrębną część ekspozycji muzeum. Jest to duża, przestronna sala mieszcząca się w dawnej hali kotłów elektrowni. Jest centralnym punktem jest jedyna na świecie wierna replika, wykonana w skali 1:1 w oparciu o oryginalną dokumentację techniczną oraz rozmowy z żyjącymi pilotami i mechanikami Eskadry 1586, samolotu Consolidated B-24 Liberator. W replikę wbudowano odnalezione oryginalne elementy zestrzelonego koło Bochni samolotu. Obok maszyny znajduje się wystawa poświęcona alianckim zrzutom.
Oprócz samolotu w hali B mieszczą się również odrestaurowany kocioł elektrowni, odrestaurowany oryginalny niemiecki pojazd samobieżny "Goliat" (przekazany w 2012 roku) oraz sala kinowa z panoramicznym ekranem, w której non-stop wyświetlane są kroniki filmowe wykonane w czasie powstania. W podziemiach (wejścia znajdują się pod ekranem w sali kinowej) zorganizowano wystawę "Niemcy w okupowanej Warszawie". Znajduje się tutaj również wierna replika krótkiego odcinka warszawskiego kanału.
Dużą atrakcją dla zwiedzających jest 32-metrowa wieża widokowa, z której można oglądać panoramę Warszawy. Została zaprojektowana przez Wojciecha Obtułowicza i jest jedynym nowym elementem dodanym do budynku dawnej elektrowni.
Od 1 sierpnia 2010 roku w specjalnie przygotowanej sali można obejrzeć 5-minutowy film "Miasto ruin". Jest to pierwsza w Polsce cyfrowa rekonstrukcja miasta zniszczonego w czasie II wojny światowej wykonana w 3D. Film pokazuje Warszawę wiosną 1945 roku z pokładu samolotu powtarzającego typową trasę przemierzaną przez Liberatory nadlatujące z pomocą dla Powstania Warszawskiego. Film został zrealizowany w studio Platige Image (30-osobowa ekipa grafików, 6 miesięcy kompozycji, 2 miesiące nieprzerwanego renderingu).
Kaplica[]
Z hali B można przejść do muzealnej kaplicy (drugie wejście prowadzi bezpośrednio z zewnątrz budynku), zaprojektowanej przez Wojciecha Obtułowicza. Jej głównym patronem jest bł. Józef Stanek, kapelan walczącego na Czerniakowie Zgrupowania „Kryska”, zamordowany przez Niemców 23 września 1944 r. i beatyfikowany w 1999 r. przez Jana Pawła II wraz ze 107 innymi męczennikami. W kaplicy zwraca uwagę wielki krucyfiks wykonany z drewna dębowego. Przedstawiona na nim postać Chrystusa jest repliką rzeźby z kościoła św. Trójcy, w pobliżu którego Niemcy dokonali egzekucji ks. Stanka. W okiennicach kaplicy umieszczono szklane płaskorzeźby wykonane przez Tomasza Łączyńskiego, a w gablotach można obejrzeć pierścień ofiarowany Warszawie przez arcybiskupa Józefa Feliksa Gawlinę oraz drewniany krucyfiks z gipsową figurką Chrystusa uratowany w trakcie powstania przez jedną z szarytek z kościoła św. Krzyża. Podłogę kaplicy wyłożono brzozową kostką.
W każdą niedzielę o 12.30 w kaplicy odprawiana jest msza święta.
Na zewnątrz[]
Park Wolności z widocznym fragmentem pomnika księcia Józefa Poniatowskiego
Mur Pamięci
Pewne fragmenty ekspozycji znajdują się także na zewnątrz, poza obrębem budynku muzeum, przede wszystkim w tak zwanym Parku Wolności. Najważniejszym z nich jest liczący 156 metrów Mur Pamięci, na którym wyryte są nazwiska prawie 10 000 powstańców, którzy zginęli w walkach w sierpniu i we wrześniu 1944 roku. Lista nazwisk jest nieustannie uzupełniana, umieszczana na murze w tzw. systemie holenderskim, w ponumerowanych kolumnach, w porządku alfabetycznym. Spis nazwisk dostępny jest także w formie papierowej w muzeum oraz w Internecie.
Inne symbole pamięci umieszczone w Parku Wolności to fragment dawnego pomnika księcia Józefa Poniatowskiego, obelisk ku czci adwokatów – żołnierzy Powstania Warszawskiego oraz pomnik Poległych, Zamordowanych oraz Wypędzonych Mieszkańców Warszawy.
Przy wschodniej ścianie budynku muzeum ustawiono replikę opancerzonego powstańczego wozu bojowego "Kubuś" wykonaną przez Janusza Siudzińskiego.
Dnia 8 kwietnia 2011 roku na budynku muzeum odsłonięto tablicę upamiętniającą propagatora stworzenia placówki, Lecha Kaczyńskiego, któremu podczas swojej prezydentury udało się doprowadzić do powstania Muzeum. Autorem tablicy jest Andrzej Renes.
Działalność muzeum[]
Muzeum, oprócz zbierania i prezentowania pamiątek po powstaniu, pełni też ważną funkcję edukacyjną. Od stycznia 2005 roku Centrum Edukacyjne Muzeum Powstania Warszawskiego prowadzi lekcje muzealne dla dzieci i młodzieży, dostosowane do wieku uczestników. Oprócz tego prowadzone są również różnego rodzaju happeningi artystyczne, koncerty, projekty badawcze, wydawane są przeróżne pomoce naukowe, kompendia i materiały multimedialne. Organizowane są także konferencje, seminaria naukowe, kursy i szkolenia. Wiele z nich odbywa się w największej sali konferencyjnej muzeum, Audytorium Jana Nowaka-Jeziorańskiego, zlokalizowanej na parterze w południowej części dawnej hali maszyn.
Archiwum Historii Mówionej[]
Ważną częścią muzeum, uruchomioną w październiku 2004 roku jest Archiwum Historii Mówionej. Zgromadzono w nim nagrania wywiadów ze wszystkimi żyjącymi powstańcami warszawskimi. Wywiady dotyczą nie tylko okresu powstania warszawskiego, lecz także życia powstańców przed oraz podczas wojny. Do końca 2011 roku w archiwum umieszczono ponad 2700 wywiadów ([1]). Wszystkie relacje są utrwalane w wersji elektronicznej i publikowane na stronie Muzeum ([2]).
Instytut Stefana Starzyńskiego[]
Instytut Stefana Starzyńskiego jest oddziałem Muzeum Powstania Warszawskiego, który przez programy edukacyjne, badawcze oraz działalność wydawniczą ma propagować wiedzę na temat Warszawy, koncentrując się głównie na najnowszej historii miasta i na kwestiach związanych z jej obecnym rozwojem.
Linki zewnętrzne[]
- Strona internetowa muzeum
- Strona z informacjami i zwiastunem filmu "Miasto ruin"
- Zdjęcia Muzeum Powstania Warszawskiego
Galeria[]
