Koło

Ten artykuł dotyczy obszaru MSI. Zobacz też: Osiedle Koło, Warszawa Koło i Zespół przystankowy Koło.

Koło – obszar Miejskiego Systemu Informacji zlokalizowany w północno-zachodniej części Woli, ograniczony od południu ulicą Górczewską, od wschodu linią kolei obwodowej, od północy aleją Prymasa Tysiąclecia, a od zachodu Trasą Powązki-Konotopa oraz linią kolejową nr 509.

Pole elekcyjne

Obszar współczesnego Koła zajmowały początkowo grunty należące do wsi Wielka Wola, na których w XVI wieku odbyła się druga wolna elekcja, podczas której na króla wybrano Stefana Batorego. Wolne elekcje odbywały się tutaj jeszcze dziewięciokrotnie. Wkrótce w pobliżu, wzdłuż szosy na Górce powstała osada "Koło", która swą nazwę wzięła od "koła rycerskiego", jednego z elementów pola elekcyjnego obok wsi Wola. Około 1875 roku liczyła ona 100 domów, a pod koniec XIX wieku liczyła około 1 200 mieszkańców w 140 domach, wokół znajdowało się także kilkadziesiąt wiatraków. Trzecią część mieszkańców stanowili niemieccy ogrodnicy i młynarze, w północnej części znajdowała się także siedziba miejskiego hycla, zwana Osadą Czyściciela. Wieś ciągnęła się wówczas wzdłuż dzisiejszej ul. Górczewskiej od Młynarskiej aż do Górc, wieś przecinała także linia kolei obwodowej. Osada należała do gminy Czyste.

Kamienica przy Księcia Janusza 35 (dziś nie istnieje), przykład zabudowy z początku XX wieku

Dom przy Dahlberga 20, dom osiedla BGK

Bloki osiedla Koło-TOR

Na początku XX wieku wieś zaczęła rozwijać się w kierunku północnym, ukształtowały się nowe drogi, które potem uzyskały takie nazwy jak Księcia Janusza, Elekcyjna, Żmichowskiej, Zawiszy, Zagłoby czy Żuławska, w północnej części, w rejonie późniejszej ul. Obozowej, rozwijała się osada Budy. Ulica Górczewska około 1911 roku została częściowo skanalizowana i oświetlona, a w 1916 roku cały teren Koła znalazł się w granicach Warszawy. W 1928 roku wzdłuż Górczewskiej do pętli Ulrychów doprowadzono linię tramwajową, którą w 1933 roku przedłużono wzdłuż ul. księcia Janusza w kierunku Osiedla Łączności. W latach 20. XX wieku zabudowała skupiała się wzdłuż ul. Górczewskiej i ul. Księcia Janusza, ponadto nieliczne zabudowania znajdowały się w rejonie ul. Obozowej i Rawskiej, ponadto u zbiegu Elekcyjnej i Żuławskiej znajdował się zakład utylizacji, a na północy zorganizowano Lasek na Kole. Wiele było także dawnych glinianek, z których niektóre zamieniono na prowizoryczne wysypiska śmieci.

Kościół św. Józefa Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny, ulica Deotymy

Sytuacja zaczęła się zmieniać w latach 30. XX wieku – najpierw wybudowano zespół 55 drewnianych baraków, zlokalizowanych w rejonie ulic Obozowej i Krzemienieckiej, przeznaczonych dla biedoty – od znajdującego się tu wcześniej obiektu nazywano je czasami Osadą Czyściciela, choć powszechniejsza była nazwa "Drewniane Koło". Przedłużono ulicę Obozową, wzdłuż której zaczęto lokować poważne inwestycje mieszkaniowe. Najpierw, wiosną 1935 roku, w rejonie ulic Obozowej i Dalibora z inicjatywy Banku Gospodarstwa Krajowego zorganizowano wystawę mieszkaniową, na rzecz której wybudowano 18 domów jednorodzinnych, sześć bliźniaków oraz dwa domy szeregowe, ponadto wybudowano też specjalny pawilon wystawowy oraz wieżę widokową. Po sukcesie wystawy budownictwo jeszcze się rozwinęło za sprawą Towarzystwa Osiedli Robotniczych, które w latach 1935-1938 wybudowało między ul. Bolecha a ul. Ożarowską dwadzieścia bloków mieszkalnych z tanimi mieszkaniami dla robotników. Wzrost liczby mieszkańców doprowadził do wybudowania w 1937 roku linii tramwajowej wzdłuż Obozowej do pętli Koło oraz założenia parafii św. Józefa Oblubieńca i budowy kościoła przy ul. Deotymy.

Podczas niemieckiej okupacji pobliski Fort Bema został obsadzony przez Niemców, mieszkańcy zostali wypędzeni dopiero podczas powstania warszawskiego, 15 sierpnia 1944 roku. Starsze zabudowania uległy zniszczeniu, jednak osiedla BGK i TOR przetrwały bez większych uszkodzeń. Całkowicie zrujnowane było jednak Drewniane Koło, wobec czego powracający mieszkańcy byli przyjmowani tymczasowo przez mieszkańców bloków wzdłuż Obozowej. Tymczasowo na Kole ustawiono także kilkadziesiąt baraków, które miały służyć jako prowizoryczne mieszkania dla pozbawionych dachu nad głową. Obszar Koła już wkrótce ponownie znalazł się w kręgu zainteresowań budownictwa mieszkaniowego.

Blok osiedla Koło-WSM

Już w 1947 roku rozpoczęła się realizacja osiedla Koło-WSM (znanego też jako "Koło-Wschód") w rejonie ulic Ożarowskiej, Deotymy, Czorsztyńskiej oraz al. Rewolucji Październikowej – jeszcze modernistyczne osiedle zaprojektowali Helena i Szymon Syrkusowie. Kolejne osiedle powstało po 1955 roku między ulicami Obozową, Ciołka, Brożka oraz Deotymy – Koło-Zachód. W latach 60. XX wieku powstały dwa kolejne osiedla: Koło-Sowińskiego między Górczewską, Elekcyjną, Pustolą, Sowińskiego i Jana Olbrachta (dziś poza granicami rejonu "Koło") oraz Osiedle Koło-Górczewska między Deotymy, Brożka, Księcia Janusza i Górczewską. W latach 70. XX wieku zabudowę uzupełniło osiedle Mszczonowska między ulicami Brożka i Jana Olbrachta. Ponadto okolicę uzupełniły domki jednorodzinne w rejonie ul. Lędzkiej (układ osiedla zaprojektował Michał Przerwa-Tetmajer) oraz Park Moczydło. Z dawnej zabudowy pozostały nieliczne domy.

Dzisiaj w skład obszaru "Koło" wchodzi także teren dawnych Ogrodów Ulrycha z Wola Parkiem i Parkiem Ulrycha, wyłączony natomiast jest teren na południe od ul. Górczewskiej, który należy od obszaru Ulrychów. Obszar Koła znany jest przede wszystkim dzięki hali sportowej "Koło", Laskowi na Kole oraz bazarowi na Kole.

Obwód Koła wynosi 8 kilometrów 180 metrów.