Dworzec Wiedeński około 1850 roku
Dworzec Wiedeński – nieistniejący, neorenesansowy dworzec kolejowy, wybudowany w latach 1844–1845 – był pierwszym dworcem kolejowym w Warszawie. Został rozebrany w latach 30. i 40. XX wieku, a jego funkcje przejął najpierw Dworzec Główny, a potem Dworzec Centralny.
Historia budowy linii[]
- Zobacz więcej w artykule: Linia kolejowa nr 1.
Inicjatorami budowy zarówno dworca, jak i całej kolei warszawsko-wiedeńskiej, byli warszawscy przemysłowcy i handlowcy, w tym Piotr Steinkeller i Henryk Łubieński, którzy już w 1838 roku zawiązali Towarzystwo Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej. Zdecydowano się na zastosowanie na trasie trakcji parowej, wobec czego sprowadzono do Warszawy opalane drewnem pierwsze parowozy (zwane wówczas parochodami), pierwszy z nich dostał nazwę „Warszawa”. Przybyły one z Belgii morzem do Gdańska, skąd spławiono je Wisłą do Warszawy. W 1842 roku inwestycję przejął rząd. Cała linia powstała w latach 1844–1848, naczelnym inżynierem budowy był inż. Stanisław Wysocki, a budową warszawskiego odcinka kierował inż. Konstanty Kamiński.
Ze względu na wysokie koszty utrzymania linia kolejowa została w 1857 roku wydzierżawiona Towarzystwu Akcyjnemu Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej z kapitałem pruskim, początkowo koleją kierował Herman Epstein, a od 1869 roku Leopold Kronenberg. W 1912 roku linię kolejową wykupiło państwo.
Historia dworca[]
Dworzec Wiedeński pod koniec XIX wieku
Ruiny Dworca Wiedeńskiego około 1940 roku
Dworzec dla kolei został zaprojektowany przez Henryka Marconiego, kamień węgielny pod jego budowę położono 14 lipca 1844 roku, a uroczyście otwarto go 14 czerwca 1845 roku wraz z pierwszym, ponaddwudziestodziewięciokilometrowym odcinkiem do Grodziska Mazowieckiego. Swoją obecnością tę uroczystość uświetnił namiestnik Iwan Paskiewicz. Wydarzenie to upamiętnia tablica pamiątkowa umieszczona na jednej ze ścian budynków Dworca Śródmieście. Neorenesansowy budynek wyglądem przypominał dwa złączone tendrami parowozy – składał on się z dwupiętrowego członu środkowego wyróżnionego ryzalitami względem piętrowych partii bocznych, od których odchodziły parterowe skrzydła łączące gmach z piętrowymi pawilonami, na których wystawiono charakterystyczne, dwukondygnacyjne wieżyczki[1]. Wewnątrz znalazły się kasy i poczekalnia, a z tyłu perony. Dnia 21 maja 1849 roku pociągiem przyjechał cesarz austriacki Franciszek Józef I, skąd udał się do Pałacu na Wodzie w celu omówienia sprawy powstania węgierskiego[2]. W 1866 dworzec został połączony pierwszą linią tramwaju konnego z Dworcem Petersburskim.
Pod koniec XIX wieku Józef Huss przygotował projekt rozbudowy dworca z nową elewacją frontową od strony Marszałkowskiej, jednak projekt nie został zatwierdzony przez władze, gdyż nie przewidywał połączenia z linią szerokotorową kolei obwodowej. Zbyt mała przepustowość dworca spowodowała, że pomysły budowy nowego powracały coraz częściej. W 1900 roku dworzec został rozbudowany o nowy budynek od strony ulicy Chmielnej, mieszczący dworzec przyjazdowy, który zaprojektował być może Czesław Domaniewski[3]. Dnia 10 października 1914 roku dworzec został zbombardowany przez niemieckie sterowce[4]. Dnia 12 grudnia 1916 roku na dworcu owacyjnie witany był Józef Piłsudski, inaczej było 10 listopada 1918 roku, kiedy o godzinie 7:00 zajechał pociąg z uwolnionym z twierdzy w Magdeburgu Józefem Piłsudskim i towarzyszącym mu pułkownikiem Kazimierzem Sosnkowskim. Na dworcu witało go jedynie kilkanaście osób z księciem Zdzisławem Lubomirskim na czele. Co ciekawe, nie uwieczniono tego wydarzenia na żadnym zdjęciu, wobec czego dokonano sprytnej mistyfikacji – zdjęcie z 1916 roku zaczęto prezentować jako pochodzące z 1918 roku. Najważniejsze osoby na zdjęciu się zgadzały – byli to książę Zdzisław Lubomirski oraz pułkownik Kazimierz Sosnkowski.[5]
W 1919 roku na peronie dworca stanął pierwszy polski „trafik”, czyli kiosk uliczny przedsiębiorstwa „Ruch”. Dnia 8 czerwca 1927 roku na dworcu miał miejsce udany zamach na radzieckich dyplomatów. Ambasador radziecki w Warszawie, Piotr Wojkow, odprowadzał na pociąg swojego przyjaciela, chargé d'affaires ambasady radzieckiej w Paryżu. Przystanęli zapalić papierosa, a w tym momencie minął ich nieznany im jegomość witając się. Po chwili odwrócił się i oddał w ich kierunku kilka strzałów, zabijając obu. Zamachowcem okazał się być 19-letni Borys Kowerda, antykomunista rosyjski. Za to przestępstwo został skazany na 15 lat więzienia, ale opuścił je w 1937 roku.
Już w 1921 roku funkcję dworca przejął częściowo dworzec tymczasowy od strony ulicy Chmielnej, natomiast w latach 30. XX wieku rozpoczęto częściową rozbiórkę dworca w związku z budową nowego dworca Głównego[6], jednak część dawnej budowli dotrwała do 1939 roku i została mocno zniszczona w wyniku bombardowań. Całkowitemu zniszczeniu uległ budynek „Nowej Poczekalni”. Resztki dworca rozebrano dopiero po wojnie.
Przypisy
- ↑ Dworzec Wiedeński, warszawa1939.pl, dostęp: 22.09.2010
- ↑ Wyrok na powstanie Węgrów wydany w Łazienkach, gazeta.pl, dostęp: 22.09.2010
- ↑ "Nowa Poczekalnia", warszawa1939.pl, dostęp: 22.09.2010
- ↑ Cień wielkiego cygara, zw.com.pl, dostęp: 22.09.2010
- ↑ Śladem Józefa Piłsudskiego w stolicy, zw.com.pl, dostęp: 22.09.2010
- ↑ Dworzec Główny, warszawa1939.pl, dostęp: 22.09.2010