Nowy BUW widziany od strony ul. Dobrej
Nowy BUW widziany od strony Wisły
Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie (w skrócie BUW, budynek znany jest także jako Nowy BUW) – biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego istniejąca od 1816 roku, mieszcząca się współcześnie w swoim gmachu przy ul. Dobrej 56/66 na Powiślu.
Historia instytucji[]
Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego została założona w 1816 roku wraz z Uniwersytetem, jednak w 1818 roku została usamodzielniona i zyskała charakter biblioteki publicznej. Pierwszym dyrektorem był Samuel Bogumił Linde, a jego zastępca Joachim Lelewel. Zasoby początkowo mieściły się na drugim piętrze Pałacu Kazimierzowskiego i w 1831 roku osiągnęły liczbę 134 tysięcy woluminów. Po upadku powstania listopadowego większość zbiorów wywieziono do Petersburga, a nieliczne pozostałe stały się podstawą dla utworzonej w 1834 roku Biblioteki Rządowej. Biblioteka posiadała prawo otrzymywania egzemplarza obowiązkowego, ponadto od 1849 roku przyznano jej stałą dotację na zakup książek zagranicznych. W 1862 roku biblioteka stała się częścią utworzonej Szkoły Głównej, a jej dyrektorem został Józef Przyborowski. Po kilku latach biblioteka posiadała na stanie około 260 tysięcy woluminów książek oraz kilkanaście tysięcy innych pozycji.
W 1869 roku do biblioteki włączono Muzeum Starożytności, natomiast w 1871 roku podporządkowano ją nowo utworzonemu Cesarskiemu Uniwersytetowi Warszawskiemu. Wraz z rosnącą liczbą zasobów biblioteki pomieszczenia w Pałacu Kazimierzowskim okazały się być niewystarczające, wobec czego w 1891 roku przedsięwzięto budowę specjalnego gmachu dla biblioteki. Budynek według projektu Stefana Szyllera i Antoniego Jabłońskiego-Jasieńczyka ukończono w 1894 roku. W 1914 roku stan zbiorów biblioteki wynosił około 610 tysięcy woluminów. W 1915 roku, wraz z wycofaniem się Rosjan, najcenniejsze zbiory biblioteki wywieziono do Rostowa.
Biblioteka ponownie zaczęła działać przy odnowionym Uniwersytecie Warszawskim jeszcze w 1915 roku, w 1921 roku, na mocy traktatu ryskiego, udało się odzyskać cenne woluminy ewakuowane z Warszawy podczas I wojny światowej. Zbiory biblioteki zaczęły rosnąć, otrzymywała ona egzemplarz obowiązkowy z trzech ówczesnych województw oraz liczne dary z całego świata. Już w 1920 roku pomieszczenia okazały się zbyt małe, a do 1939 roku zbiory biblioteki osiągnęły liczbę około miliona sztuk. Podczas okupacji niemieckiej BUW został włączony w Staatsbibliothek Warschau wraz z Biblioteką Narodową i Ordynacji Krasińskich. Mimo to zbiory były nadal, w sposób nielegalny, udostępniane między innymi na rzecz tajnego nauczania. Część zbiorów spłonęła podczas powstania warszawskiego, spora część przetrwała jednak dzięki zamurowaniu ich w budynku bibliotecznym.
Już w styczniu 1945 roku przystąpiono do porządkowania zbiorów biblioteki, a jeszcze w tym samym roku udostępniono szerszej publiczności Czytelnię Główną. Głównym zadaniem przez pierwszych kilka lat była rewindykacja utraconych zbiorów, w wyniku czego do Warszawy przybyło bądź powróciło około 350 tysięcy jednostek. Wkrótce jednak władze PRL ograniczyły wydatki na naukę, wobec czego powiększanie zbiorów znacznie zwolniło. W budynku brakowało miejsca, petycje o rozbudowę gmachu pozostawały jednak bez odzewu, przez co liczne woluminy przechowywane były w fatalnych warunkach, w piwnicach, na podłogach i strychach.
Dopiero po upadku komunizmu, w związku z brakiem miejsca dla uniwersyteckich zbiorów, podjęto decyzję o wynajęciu bądź wybudowaniu nowej siedziby. Początkowo wybór padł na gmach dawnego Komitetu Centralnego przy Nowym Świecie – Uniwersytet odkupił wszystkie cegiełki, jakie niegdyś sprzedano na rzecz budowy tego gmachu. Szybko okazało się jednak, że budynek nie nadaje się po tego celu, wobec czego zaczęto go wynajmować, w budynku usadowiła się Giełda Papierów Wartościowych, zyski zaś miały zostać przekazane na rzecz przebudowy gmachu. Jednak kiedy i taka możliwość okazała się niewykonalna, zdecydowano wybudować nowy gmach na Powiślu, przy ulicy Dobrej.
Współcześnie w zbiorach biblioteki znajduje się około 3 milionów woluminów i ma prawo do otrzymywania egzemplarza obowiązkowego.
Nowy budynek[]
Ogród BUW-u – wejście na dach
Panorama Pragi z dachu BUW-u
Na zabudowanie wybranego terenu pomiędzy ulicami Wybrzeże Kościuszkowskie, Lipową, Dobrą a Karową przetarg ogłoszono w 1993 roku. Zwyciężył w nim projekt Marka Budzyńskiego i Zbigniewa Badowskiego, który zakładał wkomponowanie dwóch istniejących tutaj wcześniej budynków oraz podział przestrzeni biblioteki na część naukową (biblioteka) oraz dochodową (tzw. rogal komercyjny) z przykrytą szklanym dachem uliczką, która miała zarobić na spłatę zaciągniętego na potrzeby budowy kredytu. Prace rozpoczęto w 1996 roku, a budowa kosztowała 80 milionów dolarów. Budowę zakończono w 1999 roku, 11 czerwca 1999 roku budynek poświęcił papież Jan Paweł II, natomiast 15 grudnia 1999 roku budynek został otwarty dla czytelników.
Gmach należy do najciekawszych realizacji architektonicznych lat 90. XX wieku[1], jego kubatura wynosi 260 tysięcy metrów sześciennych, a powierzchnia 64 tysiące metrów kwadratowych. Z zewnątrz wyróżnia ogromna, zakrzywiona, zielonkawa ściana z napisem Biblioteka Uniwersytecka oraz umieszczonymi na ośmiu tablicach różnymi rodzajami zapisów ludzkiej kultury. Są tam przedstawione, kolejno od strony północnej:
- notacja muzyczna – zapisano tutaj początkowy fragment pierwodruku Etiudy b-moll op. 4 nr 3 Karola Szymanowskiego z 1906 roku,
- notacja matematyczna – zapisano tutaj funkcję normalnego rozkładu prawdopodobieństwa, rozwinięcie dziesiętne liczby pi, ciąg dokładny grup homologii dla pary przestrzeni topologicznych, fragment łańcucha nukleotydowego kwasu nukleinowego oraz równanie Maxwella,
- tekst sanskrycki – zapisano fragmenty hinduskich dzieł Rygweda, Mundaka Upaniszada oraz Bhagavadgita,
- tekst hebrajski – zapisano fragment Księgi Ezechiela ze Starego Testamentu,
- tekst arabski – zapisano fragment Księgi Zwierząt Al-Dżahiza,
- tekst grecki – zapisano fragment dzieła Fajdros Platona,
- tekst staroruski – zapisano fragment Powieści minionych lat z XII wieku,
- tekst staropolski – zapisano fragmenty Wykładów cnoty Jana Kochanowskiego.
Oprócz tego przed budynkiem, na rogu Dobrej z Lipową, umieszczona jest pomalowana na fioletowo konstrukcja półek do przetrzymywanie książek z budynku starej biblioteki na Krakowskim Przedmieściu. Niedaleko wejścia do ogrodów znajduje się także wtopiona w chodnik tablica będąca przedłużeniem osi saskiej w stronę Wisły.
Wewnątrz biblioteki istotnym elementem jest samo wejście na jej teren, ozdobione wykonaną z patynowanego brązu księgą z napisem Hinc omnia (pol. stąd wszystko) oraz czterema kolumnami, na których szczycie stoją cztery pomniki polskich filozofów ze szkoły warszawsko-lwowskiej. Są to, kolejno od lewej: Stanisław Leśniewski, Alfred Tarski, Jan Łukasiewicz oraz Kazimierz Twardowski. Na kolumnach poniżej postaci umieszczone są próbki ich tekstów czcionką przypominającą ich odręczne pismo. Biblioteka jest czterokondygnacyjna, parter zajmuje szatnia oraz niedostępne magazyny woluminów, Oddział Zabezpieczania i Konserwacji Zbiorów i Oddział Gromadzenia i Uzupełniania Zbiorów od strony ul. Lipowej, wyższe kondygnacje zajmują czytelnia ogólna oraz czytelnie specjalistyczne. Tam też znajduje się dębowy tron papieski, na którym w 1999 roku zasiadał Jan Paweł II. Całość zorganizowana jest w idei biblioteki otwartej, a do większości książek jest dostęp prosto z półek.
W skład kompleksu BUW-u wchodzą także Szary Domek od strony Wybrzeża Kościuszkowskiego (nr 47), Collegium Iuridicum II od strony Lipowej (nr 4) oraz Domek Ogrodnika od strony Dobrej (nr 68/70). Ponadto na rogu Lipowej z Wybrzeżem Kościuszkowskim znajduje się obudowany zdrój z umieszczonymi w zwieńczeniu datami 1886-1936 oraz umieszczoną na chroniącej zdrój szklanej szybie datą 1999 – upamiętnia on uruchomienie pierwszego nowoczesnego systemu wodociągów.
Ogród na dachu[]
Ogród BUW-u – dolny poziom
Na dachu biblioteki 12 czerwca 2002 roku otwarto zaprojektowany przez Irenę Bajerską ogród o łącznej powierzchni około 1 hektara. Ogród składa się z dwóch części: dolnej (o powierzchni 15 000 m2) i górnej (o powierzchni 2 000 m2), gdzie obie są połączone sztuczną rzeką (zwaną Cichą Rzeczką) oraz schodami. W dolnej części znajduje się sporo terenów wypoczynkowych, roślin ozdobnych oraz granitowe rzeźby wykonane przez Ryszarda Stryjeckiego w cyklu Szkic sytuacyjny.
Górna część podzielona jest dodatkowo na pięć obszarów, których nazwy wiążą się z kolorami kwitnienia umieszczonych tam roślin: srebrną, złotą, karminową, błękitną oraz zieloną. Na terenie ogrodu znajdują się liczne świetliki umożliwiające światłu wejście do biblioteki, a oczom widzów zajrzenie do środka świątyni wiedzy. Jeden ze świetlików, doświetlający czytelnię, zwany jest wulkanem wiedzy. Platforma widokowa pod postacią półsferycznej altany umożliwia oglądanie panoramy Wisły i Pragi.
Źródła[]
Przypisy[]
- ↑ Jerzy S. Majewski: Mariensztat i Powiśle [w:] Spacerownik Warszawski, str. 32-33, Biblioteka Gazety Wyborczej