Warszawikia

CZYTAJ WIĘCEJ

Warszawikia
Advertisement
Ujednoznacznienie
Ten artykuł dotyczy placu. Zobacz też: Zespół przystankowy Plac Trzech Krzyży.
Zabytek
nr w rej.
586

Plac Trzech Krzyży (dawniej Rozdroże Złotych Krzyży, Plac Aleksandra) – plac w Śródmieściu, usytuowany w ciągu Traktu Królewskiego, zlokalizowany u zbiegu Alei Ujazdowskich, Wiejskiej, Prusa, Książęcej, Nowego Światu, Brackiej, Żurawiej, Hożej i Mokotowskiej.

Historia[]

Kościół św

Plac Trzech Krzyży około 1870 roku

03918v

Kościół św. Aleksandra po rozbudowie, około 1900 roku

Skanuj0023

Manifestacja trzeciomajowa na pl. Trzech Krzyży w 1910 roku

Skanuj0007

Plac Trzech Krzyży zaraz po wojnie

Pierwotnie w tym miejscu znajdowało się rozdroże, od którego odchodziły drogi w kierunku Ujazdowa (ul. Wiejska), Mokotowa (ul. Mokotowska), Błonia (ul. Żurawia), Grzybowa (ul. Bracka), Starej Warszawy (ul. Nowy Świat) oraz Solca (ul. Książęca). W oparciu o nie w latach 1724-1731 wytyczono tzw. Drogę Kalwaryjską, prowadzącą do Grobu Chrystusowego znajdującego się w rejonie Zamku Ujazdowskiego. Na rozdrożu stanęły wówczas trzy złote krzyże, dając placowi nazwę Rozdroże Złotych Krzyży (lub Rozdroże Trzech Krzyży).

W 1752 roku jeden z trzech złoconych krzyży runął, a wkrótce w jego miejscu, z inicjatywy marszałka wielkiego koronnego Franciszka Bielińskiego, ustawiono figurę św. Jana Nepomucena, będącą wotum dziękczynnym za udaną akcję brukowania i kanalizowania ulic, prowadzoną przez Komisję Brukową. Pozostałe dwa krzyże przetrwały natomiast do czasów współczesnych. W latach 70. XVIII wieku plac uregulowano. W 1815 roku na placu stanęła drewniana brama powitalna dla cara Aleksandra I. Później pojawił się pomysł, aby zastąpić ją murowaną, upamiętniającą cara, on sam jednak sprzeciwił się temu pomysłowi twierdząc, że lepiej będzie, aby powstał tu kościół. W związku z tym w 1817 roku plac rozszerzono[1].

Zebrane datki przekazano więc na budowę kościoła, który wzniesiono pośrodku placu w latach 1818-1825 według projektu Chrystiana Piotra Aignera. Po konsekracji kościoła, który otrzymał wezwanie św. Aleksandra, zmianie uległa też nazwa placu, który od teraz nazywał się plac Aleksandra. We wschodniej pierzei placu powstał też budynek Instytutu Głuchoniemych. Na placu było targowisko, potem zastąpione zieleńcem. Podczas powstania styczniowego, 30 września 1863 roku, na placu rozstrzelano żandarma narodowego Leopolda Zelnera, co było aktem represji rosyjskich za zamachy wykonywane przez sztyletników na szpiegów i oficerów policji. Od 1881 roku przez plac przejeżdżały tramwaje. Z czasem plac był zabudowywany kamienicami, a stojący pośrodku kościół św. Aleksandra okazał się być zbyt mały, wobec czego rozbudowano go w latach 1886-1895 według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego. W 1919 roku plac oficjalnie otrzymał nazwę plac Trzech Krzyży.

Po wkroczeniu wojsk niemieckich do Warszawy w 1939 roku, już 5 października, na placu oraz w Alejach Ujazdowskich odbyła się defilada zwycięskich wojsk niemieckich, odbierana przez samego Adolfa Hitlera. Podczas powstania warszawskiego plac znalazł się w strefie walk, a zabudowa została w znacznej mierze zniszczona. Sam plac zamienił się w wielki cmentarz. Po wojnie kościół odbudowano w pierwotnej formie, zachodnią pierzeję placu utworzył nowy gmach Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego. Zachowała się też wschodnia pierzeja, którą planowano wyburzyć, a na skarpie wznieść ogromny amfiteatr. Plany te jednak nigdy nie zostały zrealizowane, zachowane budynki zostały częściowo wyburzone w latach 70. XX wieku w związku z planami budowy przedłużenia ul. Kopernika, jednak w latach 90. XX wieku powstał tam kompleks Holland Park. Do 1961 roku przez plac przejeżdżały także tramwaje, działała tu też ich pętla.

Ministerstwo Gospodarki Plac Trzech Krzyży

Gmach Państwowej Komisji Planowania
Gospodarczego

W planach jest pełna przebudowa placu z umieszczeniem pod nim parkingu podziemnego oraz stacji III linii metra. Konkurs na projekt miasto rozpisało 28 stycznia 2010 roku[2], zgłoszono do niego 48 prac konkursowych[3], zwycięska okazała się koncepcja Janusza Klikowicza, która zakłada zwiększenie przestrzeni dla pieszych wyłożonej żółtym granitem, ale niezmienny pozostałby jednak układ "ronda" z kościołem pośrodku[4]. Projekt ten spotkał się z ogromną krytyką, przede wszystkim ze względu na pozostawienie ruchu drogowego okalającego kościół, radni Śródmieścia domagali się nawet unieważnienia konkursu[5]. Póki co projekt remontu wylądował w szufladzie, w dodatku pojawił się problem z szaletem miejskim, sprzedanym latem 2012 roku przez MPO, a w którego miejscu miał powstać zjazd do podziemnego parkingu – w przypadku realizacji inwestycji miasto będzie musiało tę działkę odkupić[6]. W 2014 roku przeprowadzono jedynie powierzchowny remont placu z wymianą nawierzchni oraz latarni, po fiasku negocjacji w 2015 roku miasto zadecydowało też, że samo zajmie się budową parkingu podziemnego pod placem.

Otoczenie[]

St Alexander church in Warsaw

Kościół św. Aleksandra

Pl

Figura św. Jana Nepomucena oraz dwa złote krzyże

Wśród znajdujących się w obrębie placu budynków i obiektów należy wymienić takie obiekty jak:

Spośród nieistniejących bądź niezrealizowanych obiektów należy wymienić:

  • Gmach Liceum im. Królowej Jadwigi (nr 1)
  • Kamienica w miejscu targowiska (nr 7)
  • Kamienica Marcina Naimskiego (nr 8)
  • Kamienica Józefa Ambroszkiewicza (nr 10)
  • Kamienica Wodnickiego (nr 12)
  • Kamienica Krzemińskiego (nr 13)
  • Pomnik Chrystusa Króla
  • Pomnik Józefa Ignacego Kraszewskiego

Przypisy[]

Linki zewnętrzne[]

Advertisement