Warszawikia

CZYTAJ WIĘCEJ

Warszawikia
Advertisement
Ujednoznacznienie
Ten artykuł dotyczy placu. Zobacz też: Zespół przystankowy Plac Teatralny.

Plac Teatralny – duży plac miejski zlokalizowany w Śródmieściu Północnym, u zbiegu Senatorskiej, Nowego Przejazdu, Moliera, Wierzbowej oraz Bielańskiej. Jego główne pierzeje tworzą Teatr Wielki oraz Pałac Jabłonowskich.

Historia[]

Pierwotnie w miejscu placu mieściły się pałace szlacheckie, między innymi Pałac Jabłonowskich oraz Pałac Blanka, oraz Marywil, który zajmował większą część późniejszego placu. W 1818 roku, po wyburzeniu pałacu Pociejowskiego powstał plac Pociejowski, który potem stał się jednym z zalążków placu Teatralnego. Najistotniejszym wydarzeniem było jednak wyburzenie Marywilu i wybudowanie do 1833 Teatru Wielkiego. Przed gmachem pozostała uwolniona przestrzeń, którą zagospodarowano, najpierw nazywając ją placem Marywilskim, a od około 1840 roku placem Teatralnym. Plac uregulowano według planu Antonio Corazziego.

Plac Teatralny 1900

Widok placu około 1900 roku

Plac Teatralny 1925

Widok placu około 1925 roku

Plac Teatralny

Plac Teatralny

Pałac Jabłonowskich

Pałac Jabłonowskich

Teatr Wielki (plac Teatralny)

Teatr Wielki

Pałac Blanka1

Pałac Blanka

Kościół św. Alberta i św

Kościół św. Alberta i św. Andrzeja

W 1854 roku na placu ustawiono fontannę autorstwa Henryka Marconiego z rzeźbami chłopców i syren autorstwa Augusta Kissa. W 1881 roku na plac dotarły tramwaje konne, natomiast w 1898 roku plac przebudowano, rozbierając fontannę. Plac stał się w połowie XIX wieku właściwym centrum Warszawy, głównie ze względu na obecność Teatru Wielkiego oraz Pałacu Jabłonowskich, w którym mieściła się siedziba władz miejskich. Plac stał się ważnym węzłem komunikacyjnym oraz ruchliwym skrzyżowaniem, jak pisała kiedyś Jadwiga Waydel-Dmochowska: [ruch] zależał od fantazji pełnych temperamentu dorożkarzy. Tramwaje, także zresztą konne, snuły się z rzadka, rzadko się też ich używało. Była to lokomocja tak powolna, że równie szybko, skrótami, można było przejść pieszo, a dorożki tak tanie: kurs zwykłej sałaty na żelaznych obręczach kosztował 20 kopiejek![1] Mimo to tramwaj wkrótce stał się ważnym środkiem transportu, a pętla na placu była istotnym węzłem komunikacji miejskiej.

Na placu miały miejsce wielkie manifestacje patriotyczne, zarówno w okresie powstania styczniowego, jak i wydarzeń rewolucyjnych 1905 roku. W okresie międzywojennym plac Teatralny był nadal ważnym placem oraz węzłem komunikacyjnym, tutaj także często rozpoczynały się pochody z okazji 1 Maja. Były one jednak mało liczne i często podzielone na sympatyzujących z ZSRR komunistów oraz socjalistów, chcących budować socjalizm we własnym kraju. Podczas II wojny światowej zabudowa placu uległa w znacznej mierze zniszczeniu, szczególnie podczas powstania warszawskiego, w gruzach były najważniejsze obiekty – Teatr Wielki, Pałac Jabłonowskich oraz Pałac Blanka.

Po zdobyciu Berlina i upadku hitlerowskiej Niemiec planowano 9 maja 1945 roku urządzić na placu Teatralnym wielką defiladę zwycięstwa. Niestety w Warszawie nie było prawie żadnych polskich wojsk, nie licząc batalionu chemicznego od zadymiana mostów oraz kilku tyłowych oddziałów. Zamiast defilady zorganizowano więc paradę wojskową, która przeszła na Krakowskie Przedmieście. Przemówił prezydent Bolesław Bierut, a o godzinie 12 trzema minutami ciszy uczczono pamięć poległych. Na uroczystości było około 50 tysięcy osób.

Odbudowę zabudowań rozpoczęto już w latach 40. XX wieku, jednak decyzją polityczną zadecydowano o rozebraniu ruin pałacu Jabłonowskich i kościoła św. Alberta i św. Andrzeja celem odsłonięcia z jednej strony widoku na monumentalną fasadę odbudowanego Teatru Wielkiego, a z drugiej strony na trasę W-Z. Plac stracił też niemal całkowicie znaczenie komunikacyjne, zlikwidowano torowiska i pętlę tramwajową – powstał rozległy plac, uzupełniony w latach 60. XX wieku o osiedle Plac Teatralny oraz pomnik Bohaterów Warszawy 1939-1945 (tzw. "Nike"). Sytuacja zmieniła się dopiero w latach 90. XX wieku, kiedy to odbudowano Pałac Jabłonowskich oraz Kościół św. Alberta i św. Andrzeja (odtworzono fasady, wnętrza jednak dostosowano do współczesnych realiów), przywracając jednocześnie wszystkie historyczne pierzeje. Nadal jednak plac czeka na pełną rewitalizację, gdyż dziś jest przede wszystkim wielkim parkingiem – w planach jest wybudowanie parkingu podziemnego oraz odzyskanie przestrzeni dla pieszych[2]. Przedtem jednak, w 2013 roku, na placu mają przeprowadzono rozległe prace archeologiczne, podczas których odnaleziono fragment fundamentów dawnego Marywilu. Ze względu na niepowodzenie negocjacji miasto zadecydowano w 2015 roku, że samo zajmie się realizację parkingu podziemnego.

Współcześnie plac jest popularnym, obok pl. Zamkowego, pl. Piłsudskiego, pl. Defilad czy pl. Konstytucji, miejscem organizacji imprez plenerowych, miejskich wigilii, koncertów oraz startów dużych imprez – m.in. w 2007 roku na placu rozpoczynał się, a w 2014 roku kończył się etap wyścigu Tour de Pologne[3], co roku odbywają się tu też organizowane przez miasto Warszawskie Spotkania Wigilijne.

Otoczenie[]

Otoczenie placu stanowią współcześnie następujące budynki i obiekty:

Przypisy[]

Linki zewnętrzne[]

Advertisement