Warszawikia

CZYTAJ WIĘCEJ

Warszawikia
Advertisement
Kościół św

Kościół św. Katarzyny

Zabytek
nr w rej.
1383
Kościół św

Dzwonnica kościelna

Kosciol sw

Plebania

Kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i św. Katarzyny z Aleksandrii (znany potocznie jako kościół św. Katarzyny) – kościół położony na Starym Służewie w dzielnicy Ursynów, przy ul. Fosa 17, jest siedzibą parafii św. Katarzyny.

Historia[]

Tablica kościół św

Tablica na tylnej ścianie kościoła

Figura Matki Boskiej Nieustającej Pomocy kościół św

Figura Matki Boskiej Nieustającej Pomocy

Pomnik Jana Pawła II kościół św

Pomnik Jana Pawła II

Najdawniejsze informacje na temat działającego w rejonie wsi Służew ośrodka misyjnego benedyktynów pochodzą z 1065 roku, podlegał on najpierw ośrodkowi w Mogilnie, a potem w Płocku. Drewniany kościół oraz parafię przykościelną erygował w 1238 roku biskup poznański Paweł z Bnina, a za fundatora uznaje się Konrada Mazowieckiego, tym samym parafia św. Katarzyny jest dzisiaj najstarszą parafią w granicach Warszawy. Według niektórych zapisów kościół miał był przystosowaną do kultu chrześcijańskiego dawną świątynią pogańską (o czym świadczą zarówno zapisy w kościelnych księgach jak i badania archeologiczne). Od połowy XII wieku świątynią opiekowali się kanonicy laterańscy z Czerwińska nad Wisłą, właścicielem okolicznych dóbr został zaś rycerz Gotard herbu Radwan, którego potomkowie zaczęli używać nazwiska Służewski.

Około 1436 roku dawna, drewniana świątynia, być może zniszczona, została zastąpiona przez nowy, jednonawowy kościół murowany z cegły w stylu gotyku mazowieckiego. Kościół posiadał prostokątne, wydłużone prezbiterium i miał prawdopodobnie wymiary 25 metrów długości na 11 metrów szerokości. Od XVI wieku działała przy nim także prowadzona przez marianów szkoła parafialna. W 1610 roku kościół strawił pożar, a kolejny w 1631 roku doprowadził go do kompletnej ruiny. Pozostawał opuszczony przez 10 lat aż do 1641 roku, kiedy to opieką objęli go ks. Wojciech Kasprowski, który wybudował dom plebański, oraz Adam Wierzbięta, który swoim sumptem przednią część kościoła wystawił. Mimo to już w czasie potopu szwedzkiego, w 1655 roku, kościół padł łupem Szwedów i został przez nich zamieniony na stajnię.

Już 21 marca 1657 roku biskup Wojciech Grabowski upoważnił plebana służewskiego do dokonania rekoncyliacji zbezczeszczonego kościoła, jednak ponowny pożar z około 1664 roku ponownie doprowadził kościół do ruiny i opuszczenia. Dopiero proboszcz ks. Krzysztof Szumowski odbudował i rozbudował kościół do 1675 roku, który w takiej formie przetrwał do połowy XVIII wieku. Wówczas, w latach 1742-1745, z fundacji wojewody ruskiego, księcia Augusta Czartoryskiego wybudowano nowy, barokowy kościół, który w latach 1750-1755 wyposażono w trzy barokowe ołtarze i ambonę wykonane w pracowni Jana Bogumiła Plerscha i Bartłomieja Bernatowicza. Dokument z 1777 roku wprowadza nowe wezwanie kościoła: Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny i św. Katarzyny Dziewicy i Męczennicy. W 1811 roku spłonęła przykościelna plebania.

W 1819 roku do kościoła zakupiono dzwon z rozbieranego wówczas kościoła św. Jerzego na Nowym Mieście. Do dzisiejszego wyglądu kościół przebudowano w stylu neoromańskim w latach 1846-1848 według projektu Franciszka Marii Lanciego, z zachowaniem elementów gotyckiej świątyni, m.in. XVI-wiecznej zakrystii. Fundatorem przebudowy był ówczesny właściciel Wilanowa, August Potocki – kolatorami tego kościoła byli zresztą najczęściej właściciele pałacu wilanowskiego (wcześniej był to ród Służewskich). Konsekracji przebudowanej świątyni dokonał arcybiskup warszawski Wincenty Chrościak Popiel dopiero 10 lipca 1898 roku. W międzyczasie, w latach 1877-1878 wybudowano nową plebanię, a w 1881 roku neogotycką dzwonnicę. Ponadto mniej więcej w XIX wieku zniknął cmentarz, który dawniej otaczał kościół.

W 1920 roku, po bitwie warszawskiej, w kościele odbyły się nabożeństwa dziękczynne, a w 1938 roku w kościele przeprowadzono prace rewaloryzacyjne – wówczas powstała polichromia, dzieło Bronisława Kopczyńskiego. Kościół został nieznacznie uszkodzony podczas II wojny światowej. W latach 90. XX wieku kościół odrestaurowano, a podczas prac odkryto spore podziemia z zachowanymi w wielu miejscach pełnymi szczątkami. W jednej z trumien, bogato zdobionej, mógł spoczywać sam rycerz Gotard, właściciel dóbr Służewa. W przyszłości w ich miejscu mają powstać nowe katakumby dla proboszczów parafii. Odrestaurowano i przebudowano także dzwonnicę.

Współcześnie kościół jest mocno narażony na uszkodzenia, przede wszystkim z powodu drgań z pobliskiej Doliny Służewieckiej. Ratunkiem dla świątyni, oprócz prowadzonych na bieżąco prac wzmacniających, może być wybudowanie tunelu w ciągu Doliny Służewieckiej pod ul. Nowoursynowską i al. Wilanowską.

Wystrój[]

Kościół jest w dominującej części neoromański, jednonawowy, składający się z dwu scalonych ze sobą brył: prezbiterium o długości 15 metrów i szerokości 10 metrów oraz nawy o długości 20 metrów i szerokości 15 metrów wraz z dobudowaną do wschodniej ściany prezbiterium zakrystią. Do kościoła prowadzi kruchta ujęta od zewnątrz w arkadową wnękę. Trzykondygnacyjną, neorenesansową fasadę zdobi przykryta płaskim dachem i zwieńczona krzyżem wieża. W portalu wejściowym znajdują się dwie romańskie głowice przywiezione przez Franciszka M. Lanciego z Rzymu.

Wewnątrz kościoła zachowały trzy barokowe ołtarze oraz barokowa ambona z 1775 roku, dzieła Jana Jerzego Plerscha, w głównym ołtarzu znajduje się zabytkowy, XV-wieczny krucyfiks rzeźbiony w drewnie, wykonany w stylu gotyku mazowieckiego, zachowany najpewniej z pierwotnego, gotyckiego kościoła. Przed tym krucyfiksem miał się modlić król Władysław Jagiełło. W bocznych ołtarzach znajdują się barokowe obrazy nieznanych włoskich artystów, umieszczone w barokowych ołtarzach: lewy ołtarz zdobi obraz przedstawiający Matkę Bożą Niepokalanie Poczętą, przywieziony z okolic Smoleńska około 1830 roku, a prawy zdobi obraz przedstawiający Stygmatyzację św. Franciszka datowany na 1647 roku, a przywieziony przez Lanciego w 1847 roku.

Natomiast w zakrystii zachowały się pozostałości gotyckiej świątyni z XVI lub XVII wieku, o czym świadczy przenikanie skarp narożnych prezbiterium do wnętrza zakrystii, pozostałości ostrołukowych zwieńczeń okien oraz kształt sklepienia zakrystii. Dodatkowym elementem wyposażenia są wykonane w 1987 roku przez zespół Andrzeja Kossa z ASP rzeźby i obrazy nawiązujące do różnych epok historycznych.

W kościele znajduje się też tablica poświęcona Januszowi Zakrzeńskiemu, który zginął w katastrofie smoleńskiej, odsłonięto ją 1 lipca 2012 roku.

Otoczenie[]

Zaraz obok kościoła znajduje się neorenesansowa dzwonnica z 1881 roku, odrestaurowana i nadbudowana w latach 1991-1994, w której znajduje się oryginalny, XVI-wieczny gotycki dzwon zakupiony w 1819 roku z rozbieranego kościoła św. Jerzego na ul. Świętojerskiej – dzwon ma średnicę 1,2 metra oraz wysokość 1,1 metra i posiada napis: In principio – erat verbum – Ave Maria – gratia plena. Oprócz niego w dzwonnicy znajdują się inne dzwony: średni dzwon został zakupiony w 1913 roku i umieszczony w zastępstwie zabranego w 1914 roku starszego dzwonu z 1775 roku. W dzwonnicy znajduje się jeszcze trzeci dzwon podpisany jako „sygnarek” oraz dwa dzwony współczesne. W dzwonnicy mieści się także kaplica Aniołów Stróżów.

Po północnej stronie kościoła znajduje się figura Matki Bożej Niepokalanej, przeniesiona tutaj po wojnie z kościoła Narodzenia NMP na Lesznie, natomiast po stronie południowo-wschodniej - pomnik Jana Pawła II. Obok kościoła znajduje się także klasycystyczny budynek plebanii wybudowany w latach 1877-1878 w miejscu wcześniejszego budynku, który spłonął w 1811 roku. W ścianie budynku umieszczona jest rzeźba upamiętniająca znajdujące się tutaj niegdyś szkoły rzemieślnicze. Na terenie posesji można także obejrzeć trzy pomniki przyrody – lipę drobnolistną obok kościoła oraz dwa jesiony wyniosłe obok plebanii.

Od strony Doliny Służewieckiej, na wprost głównego wejścia do świątyni, znajduje się figura Matki Boskiej Nieustającej Pomocy z 1902 roku, ufundowana przez Franciszka i Marię Latoszków ze Służewca.

W pobliżu kościoła znajdują się także stary cmentarz na Służewie, pomnik Męczenników Terroru Komunistycznego 1944-1956, a także pozostałości Gucin-Gaju. Warto ponadto zwrócić uwagę, że obecna służewska posesja parafialna i teren szpitala przy ul. Karowej to prawdopodobnie jedyne ocalałe donacje piastowskie w Warszawie.

Linki zewnętrzne[]

Galeria[]

Advertisement