Fasada kościoła św. Jacka
|
| nr w rej. |
| 149 |
Kościół św. Jacka (Dominikanów) – zabytkowy kościół barokowy z elementami renesansu i gotyku, położony na Nowym Mieście przy ulicy Freta 8/10. Obok kościoła znajduje się barokowa dzwonnica, a na tyłach klasztor (od strony ulicy Starej).
Historia
Zakon Dominikanów został sprowadzony do Warszawy na początku XVII wieku, ale ze względu na brak miejsca na Starym Mieście Dominikanie odkupili w 1603 roku od rodziny Oczków tereny poza nim, na ulicy Freta, na skarpie wiślanej. W latach 1610-1612 budowę kościoła rozpoczął Jan Włoch, do 1612 roku ukończono prezbiterium, do 1626 roku korpus, a do 1639 gotowy był cały kościół. Mieszczanie nowomiejscy chcieli koniecznie, aby kościół był taki sam jak na Starym Mieście, dlatego też powstał na takim samym planie jak kościół św. Jana, jednak w dalszych szczegółach różnił się już od niego.
W przedrozbiorowej Warszawie kościół uważany był za największy i najbogatszy. W ramach represji po powstaniu styczniowym Dominikanie zostali eksmitowani w 1864 roku, kościół i klasztor odzyskali dopiero w 1947 roku. W okresie międzywojennym w kościele pojawiło się wiele płyt pamiątkowych, w tym np. brązowa płyta Jana Kilińskiego.
W klasztorze podczas powstania warszawskiego mieszkał pułkownik Karol Ziemski ps. „Wachnowski”, dowódca grupy Północ. W 1944 roku świątynia została zbombardowana, grzebiąc w podziemiach około tysiąc ukrywających się tu mieszkańców. Odbudowana w latach 1947-1968 ciągle należy do Dominikanów.
Substancja zabytkowa
.JPG){kind=link}
Wnętrze kościoła
Kościół ma jednak układ bazylikowy, jest trójnawowy, wczesnobarokowy, jednakże sklepienie prezbiterium jest gotyckie, sklepienie nawy głównej barokowe (krzyżowe na gurtach), a naw bocznych renesansowe.
Wyposażenie jest zabytkowe, sprowadzone zostało po wojnie z innych kościołów dominikańskich w Polsce. Do historycznego wyposażenia świątyni należą wiszące w nawach bocznych i prezbiterium, a pochodzące z końca XVII wieku barokowe obrazy olejne gloryfikujące zakon dominikanów, wywiezione po kasacie do Jarosławia i Krakowa, a przywrócone kościołowi dopiero w 1961 roku.
W lewej nawie znajduje się dwupoziomowa, barokowa kaplica grobowa Małgorzaty i Adama Kotowskich zaprojektowana przez Tylmana z Gameren, wybudowana w latach 1691-1694 na planie kwadratu z kopułą przez kamieniarzy Michała Pomana i Jakuba Bielawskiego, której barokowe wyposażenie z XVIII wieku szczęśliwie przetrwało II wojnę światową. U wejścia do kaplicy znajduje się portal z wykonanymi z marmur dębnickiego pilastrami dźwigającymi tympanon, w którym znajduje się kartusz herbowy podtrzymywany przez dwa putta. W końcu tej nawy znajduje się także rzeźba Matki Bożej Łaskawej (trzymającej gromy) z połowy XVIII wieku, przywieziona z kościoła w Podkamieniu na ziemi lwowskiej, a z nimi sąsiaduje kaplica Ciemna. Kaplica powstała w latach 1609-1612, znajduje się w niej marmurowy nagrobek Anny Tarnowskiej, która pochodziła z Podola, z 1608, który przetrwał wojnę niemal nietknięty. Co ciekawe powstawał pod osobistym nadzorem zmarłej i na jej polecenie ozdobiony napisami po polsku. Pod nią złożone są szczątki ludzi, którzy zginęli tu podczas powstania warszawskiego – dlatego cała kaplica jest poświęcona ofiarom powstania warszawskiego.
W prawej nawie znajdują się dwa nagrobki osób, które de facto pochowane są bardzo daleko od Warszawy, jednak chciały się przypodobać Dominikanom, którzy potrafili mocno wpływać i popierać pewne osoby, i ufundowali tu swoje nagrobki. Jednym z nich jest jeden z historycznych elementów świątyni – zachowany manierystyczny nagrobek wojewodziny podlaskiej Katarzyny Ossolińskiej, ufundowany przez jej męża Jana Zbigniewa Ossolińskiego w 1607 roku.
W kościele znajdują się również tablice poświęcone wszystkim dowódcom Armii Krajowej: Stefanowi „Grotowi” Roweckiemu, Michałowi Tokarzewskiemu-Karaszewiczowi, Leopoldowi Okulickiemu oraz Tadeuszowi „Borowi” Komorowskiemu.
Otoczenie
Z kościołem sąsiaduje wolnostojąca dzwonnica z 1717 roku, przebudowana w latach 1753-1765 do dzisiejszej postaci. Na tyłach kościoła mieści się barokowy gmach klasztoru z lat 1639-1651, wzniesiony z fundacji rodziny Baryczków, rozbudowany w latach 30. XVIII wieku. Mógł pomieścić nawet 200 zakonników. Budynek zburzony w 1944 roku, został zrekonstruowany w latach 1947-1960. Elewację klasztoru można oglądać od strony ulicy Starej.
Linki zewnętrzne
- Strona internetowa Dominikanów z Freta
- O kościele na stronie dziedzictwo.ekai.pl
- Fotografie kościoła św. Jacka
Galeria
