Zakłady Wedla na Kamionku
Kamionek na tle Pragi Południe wg MSI
Kamionek (dawniej Kamion lub Kamień) – dzielnica historyczna na prawym brzegu Wisły. Obecnie nazwę tę nosi obszar MSI w przybliżeniu pokrywający się z Kamionkiem historycznym. Granice: obszaru wyznaczają Wisła, al. Poniatowskiego i al. Waszyngtona, wschodni kraniec błoń elekcyjnych, ul. Stanisława Augusta, ul. Terespolska, ul. Stanisławowska, ul. Mińska i tory kolejowe (granica dzielnicy). Centralną oś obszaru stanowi ulica Grochowska.
Historia[]
Wieś Kamion[]
Elekcja na polach Kamiona w 1573 roku na obrazie Jana Matejki
Wieś o nazwie Kamion (Kamień) istniała na tych terenach już w XII wieku, jako prawobrzeżna część przeprawy przez Wisłę z Solca - wymieniona jest w pochodzącym z 1155 roku falsyfikacie mogileńskim. Wieś stała się wówczas własnością kapituły płockiej.
W Kamionie odbyła się pierwsza wolna elekcja, miała ona miejsce na przełomie kwietnia i maja 1573 roku i zakończyła się 11 maja wyborem Henryka Walezego na króla Polski. Na gruntach wsi Kamion, na skutek działań biskupa Skarszewskiego, stworzono miasteczko Skaryszew (pierwotnie Skarszew), które jako pierwsze na prawym brzegu otrzymało prawa miejskie, w 1641 roku.
W 1733 roku około trzy tysiące saskich stronników pod osłoną rosyjskiego korpusu ogłosiło na polach Kamiona królem Polski Augusta III Sasa. Pamiątką po elekcjach jest obecnie nazwa parku Kamionkowskie Błonia Elekcyjne między ulicami Stanisława Augusta i al. Waszyngtona.
Prawobrzeżna część miasta została otoczona w 1770 roku wałami Lubomirskiego na linii Golędzinów - dzisiejsza ul. Brzeska (Praga) - Skaryszew (okolice dzisiejszego nasypu kolejowego).
Jurydyka Kamion i okres pod zaborami[]
Król Stanisław August kupił Kamion w 1780 roku, aby odstąpić go bratankowi Stanisławowi Poniatowskiemu w roku następnym. Została wtedy założona jurydyka Kamion – wzdłuż dzisiejszej ul. Zamoyskiego Wspólny ratusz dla Skaryszewa i Kamiona znajdował się na rogu dzisiejszej ul. Ząbkowskiej i Targowej. Jurydyki zostały jednak zlikwidowane w związku z ustawą o miastach z 1791 roku; także jurydyka Kamion, która znalazła się w obrębie okopów. Reszta Kamiona została podzielona na Kamionki A, B i C w związku z zaborami. Finalnie nazwa Kamionek objęła cały ten teren oprócz pól skaryszewskich wzdłuż torów.
Swego rodzaju centrum rejonu jest Kościół Matki Boskiej Zwycięskiej (powstały w miejscu dawnego kościoła św. Stanisława) wraz z najstarszym istniejącym w Warszawie cmentarzem kamionkowskim wokół, gdzie leżą m. in. żołnierze wielu walk prawobrzeżnych. Obok znajdują się rogatki grochowskie, pozostałość po "nowych" okopach Lubomirskiego, których śladem tu jest ul. Lubelska. Zbudowane w czasie Królestwa Kongresowego okopy spowodowały dociągnięcie do nich obszaru Skaryszewa oraz cyrkułu Praga, który powstał jako jedyny prawobrzeżny okręg administracyjny w wyniku ustawy o miastach.
W 1823 roku dokonano utwardzenia ("szosowania") części szlaku moskiewskiego do Brześcia zaczynającego się właśnie od rogatek na Kamionku - stąd nazwa Trakt Brzeski. Byłą to pierwsza tego typu inwestycja w królestwie Polskim. W 1831 Kamionek wraz z Pragą odegrał rolę zaplecza bitwy grochowskiej.
W roku 1866 otwarto kolej warszawsko-terespolską, której dworzec znalazł się na terenach Kamionka. Po odzyskaniu niepodległości zbudowano kolejową linię średnicową, co wymusiło cofnięcie dworca Wschodniego (taka nazwę miał już dworzec Terespolski) w obecne miejsce. Linia ta spowodowała zmiany granic dzielnic. Dziś jedynie Dworzec lokalny oraz dworzec autobusowy przy nim znajdują się na Kamionku. Granicą obszaru MSI i dzielnic administracyjnych jest nasyp linii średnicowej.
W Kamionku urodził się (9 sierpnia 1864) i wychował polityk, Roman Dmowski. Kamień jego pamięci znajduje się na końcu ul. Lubelskiej, nad brzegiem jeziora Kamionkowskiego.
Kamionek i okolice przyłączono do Warszawy w 1889 roku, co ostatecznie doprowadziło do podziału cyrkułu XII Praga na dwa cyrkuły. Kamionek znalazł się w cyrkule XV staropraskim, a następnie, w 1916 roku w okręgu 15 Praga Południe. Kolejne okręgi-dzielnice o tej nazwie obejmują go do dziś. W 1900 r. uruchomiono przez ul. Grochowską jabłonowską kolej wąskotorową na trasie Most-Karczew.
W niepodległej Polsce[]
W 1917 r. demonstracyjnie zebrali się przy rogatce grochowskiej członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej Piłsudskiego w celu udania się na ćwiczenia na polach Zielonej (kamień pamiątkowy). Na ul. Mińskiej mieszkała też Aleksandra Szczerbińska, do której przyjechał Józef Piłsudski po powrocie z Magdeburga 10 listopada 1918 roku (kamień pamiątkowy) - był witany przez tłum na ulicy. Tu też wcześniej urodziła się pierwsza ich córka - Wanda (7 lutego 1918).
W 1925 r. uruchomiono przez ul. Grochowską linię tramwajową do Grochowa Małego (pętla Gocławek). Dało to połączenie z Pragą oraz - przez most Poniatowskiego - ze śródmieściem.
W okresie międzywojennym i Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Kamionek stał się obszarem silnie uprzemysłowionym - w okresie PRL działało tu nawet kilkanaście fabryk . Do dziś pozostały tu jedynie niektóre fabryki, takie jak Zakłady Wedla i Warszawska Fabryka Sprzętu Spawalniczego Perun.
Kamionek objęty jest programem rewitalizacji do 2022 roku. Obecnie jest miejscem silnej zmiany tkanki urbanistycznej, bowiem w miejscu dawnych fabryk powstają liczne osiedla mieszkaniowe, przede wszystkim przy ul. Mińskiej[1].
Przypisy
Linki zewnętrzne[]
| Obszary Pragi Południe wg Miejskiego Systemu Informacji |
|
Gocław • Gocławek • Grochów • Kamionek • Olszynka Grochowska • Saska Kępa |