Dom Akademicki

Ten artykuł dotyczy domu akademickiego na Ochocie. Zobacz też: Dom Akademicki Studentów Żydów.

Dom Akademicki

Tablica pamiątkowa

Stara tabliczka adresowa od strony ul. Grójeckiej

Dom Akademicki (Akademik) – kompleks domów akademickich należących do Politechniki Warszawskiej, zlokalizowany przy ul. Akademickiej 5, w bezpośrednim sąsiedztwie placu Narutowicza. Dziś mieszczą się tu domy studenckie: Akademik, Bratniak-Muszelka i Pineska-Tulipan. Od nazwy budynku wzięło się współczesne określenie bursy, domu studenckiego – akademik.

Kompleks Domu Akademickiego powstał w latach 1923-1930 według projektu Kazimierza Tołłoczki na posesji ograniczonej ulicami Akademicką (nr 5), Uniwersytecką (nr 5), Mochnackiego (nr 8/12) oraz Grójecką (nr 39). Na początku wybudowano boczne pawilony (DS Bratniak i DS Pineska), a następnie monumentalny, dziesięciokondygnacyjny gmach główny (DS Akademik), dominujący nad pl. Narutowicza. Jego szczyt ozdobiło malowidło przedstawiające polskiego orła w herbie, od zawsze bez korony. Budynek uzyskał rozległy, wewnętrzny dziedziniec, a w środku basen, ogromną kuchnię, pralnię mechaniczną oraz zieloną salę kolumnową na drugim piętrze z kutymi lampami art déco oraz stiukiem barwionym na zielono. W pozostałych również zastosowano detal w stylu art déco i elementy klasycystyczne. Był wówczas jednym z największych gmachów w Warszawie. Podczas kampanii wrześniowej z dachu budynku obserwowano ruchy wojsk polskich i niemieckich oraz walki w rejonie ul. Opaczewskiej.

W latach 1939-1944 koszarował tu batalion policji niemieckiej (Schutzpolizei), w piwnicach budynku znajdowało się przejściowe więzienie dla Polaków aresztowanych bądź schwytanych w łapankach ulicznych, gdzie dokonano wielu potajemnych mordów. Dlatego też gmach ten był jednym z obiektów, który miały zostać zdobyte pierwszego dnia powstania warszawskiego. Źle uzbrojonym powstańcom nie udało się nawet podejść w pobliże gmachu, zostali wystrzelani przez stacjonujących w budynku Niemców. W przeciągu kilku następnych dni sierpnia Niemcy dokonali tu także szeregu zbrodni na ludności cywilnej. Natomiast już po upadku powstania budynek był siedzibą obrony Twierdzy Warszawa przed wojskami radzieckimi.

W latach 50. XX wieku budynek został rozbudowany o nowe pawilony od strony ul. Mochnackiego według projektu Zygmunta Dytkowskiego, nigdy nie zrealizowano przedwojennego projektu rozbudowy kompleksu o nowy budynek po drugiej stronie ul. Akademickiej. Na gmachu umieszczona jest tablica upamiętniająca wydarzenia z tego miejsca z lat 1939-1944 o treści: W tym domu na dziedzińcu i w piwnicy znajdują się miejsca pamięci narodowej. Poniżej znajduje się tabliczka z informacjami o tych wydarzeniach. Ponadto w podwórzu oraz na klatce schodowej wewnątrz znajdują się dwie tablice pamiątkowe Tchorka upamiętniające miejsca, gdzie w latach 1939-1944 hitlerowcy dokonywali masowych egzekucji.