Warszawikia

CZYTAJ WIĘCEJ

Warszawikia
Advertisement
Ujednoznacznienie
Ten artykuł dotyczy Alej Ujazdowskich. Zobacz też: Ujazdowska (jurydyka).

Aleje Ujazdowskie (dawniej także: Droga Kalwaryjska, Aleja Belwederska, Aleja Stalina) – ulica o długości około 1,6 kilometra położona w Śródmieściu, biegnąca od Belwederskiej do placu Trzech Krzyży. Stanowi ona część Traktu Królewskiego.

Historia[]

Aleje Ujazdowskie

Aleje Ujazdowskie na wysokości pl. Na Rozdrożu

Aleje Ujazdowskie na wysokości ulicy Bagatela

Aleje Ujazdowskie na wysokości Bagateli

Zaczątkiem Alej jest wytyczona z inicjatywy króla Augusta II Mocnego, a według projektu Joachima Daniela Jaucha, Droga Kalwaryjska zaczynająca się w rejonie dzisiejszego placu Trzech Krzyży i biegnąca w kierunku południowym. Wytyczona została w latach 1724-1731. Droga ta rozpoczynała się dwoma złotymi krzyżami (dziś na pl. Trzech Krzyży), a wzdłuż drogi, co 90 metrów ustawione były kapliczki z muru pruskiego, których razem było 28. Droga o szerokości 14 metrów wysadzona była również lipami. Jej koniec znajdował się w okolicach dzisiejszego placu Na Rozdrożu, gdzie mieścił się Grób Chrystusa. Droga z czasem straciła jednak na znaczeniu, a kapliczki wkrótce rozebrano. Jej śladem w 1766 roku wytyczono nową drogę włączoną w Trakt Królewski, którą początkowo nazwano aleją Belwederską, gdyż wiodła do Belwederu. Wkrótce południowy fragment traktu został częściowo włączony w układ Osi Stanisławowskiej. Około 1784 roku uzyskała nazwę Aleja. Ponadto w latach 1815-1830 fragment między Piękną a pl. Na Rozdrożu nazywano placem Ujazdowskim.

W 1818 roku przy Alejach urządzono Ogród Botaniczny, a w 1827 roku Dolinę Szwajcarską, która z czasem stała się popularnym miejscem spotkań Warszawy pod zaborami. W 1857 roku wzdłuż ulicy pojawiły się gazowe latarnie, w 1879 zaczęto budować kanalizację, w latach 80. XIX wieku pojawił się tramwaj konny, a później elektryczny. Co ciekawe tory tramwajowe ułożone były po bokach jezdni, a nie na środku. W drugiej połowie XIX wieku wzdłuż ulicy zaczęły pojawiać się wille i pałace arystokracji, które zaczęły wypierać wcześniejsze domy z rozległymi ogrodami. Aleja stała się dzięki nim popularnym miejscem spacerów. W 1862 roku ulica zaczęła funkcjonować jako aleja Ujazdowska, a czasem także pojawiła się i zakorzeniła forma w liczbie mnogiej. Po I wojnie światowej i odzyskaniu niepodległości wzdłuż Alej swoje siedziby założyło wiele poselstw i ambasad. W 1926 Aleje stały się świadkiem walk zamachu majowego, Alejami przechodziły też defilady wojska polskiego.

W czasie wojny już 5 października 1939 roku w Alejach odbyła się parada zwycięstwa z udziałem Adolfa Hitlera, jego trybuna stanęła przy ogrodzeniu Parku Ujazdowskiego. Z tego okresu pochodzą jedne z najstarszych kolorowych zdjęć z Warszawy. Aleje weszły w skład dzielnicy niemieckiej, a nazwa została zmieniona najpierw na aleję Lipową (Lindenallee), a potem na aleję Zwycięstwa (Siegenallee), dzięki temu też zabudowa nie była praktycznie zniszczona w czasie powstania warszawskiego. Dnia 1 lutego 1944 roku na ulicy rozegrała się akcja Kutschera, podczas której zastrzelony został kat Warszawy, Franz Kutschera. Miało to miejsce w pobliżu skrzyżowania z Piękną, na wysokości pałacu Gawrońskich.

Większość zabudowań odbudowano do roku 1955. W okresie powojennym Aleje odzyskały rangę reprezentacyjnej ulicy, którą już 17 stycznia 1945 roku przemianowano na aleję Stalina. Początkowo nazwa ta odnosiła się jedynie do odcinka z pl. Trzech Krzyży do pl. Na Rozdrożu, w 1953 roku nazwę przyjęto dla całych Alej. Dnia 27 października 1956 roku przywrócono tradycyjną nazwę ulicy. Zlikwidowano linię tramwajową, a zamiast niej ulicą poprowadzono linię trolejbusową – te kursowały Alejami do 5 marca 1967 roku. Z czasem zmieniło się otoczenie Alej, na zachód od placu Na Rozdrożu powstała Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa, a pod placem wielopoziomowe skrzyżowanie. Współcześnie Aleje są jedną z reprezentacyjnych ulic Warszawy, każdego 15 sierpnia, w święto Wojska Polskiego, odbywa się tutaj defilada Wojska Polskiego. Często też odbywają się tutaj protesty i manifestacje.

Aleje Ujazdowskie po remoncie (2)

Aleje Ujazdowskie po remoncie

Aleje Ujazdowskie po remoncie

Chodnik i ścieżka rowerowa w Alejach Ujazdowskich po remoncie

1 kwietnia 2009 roku w Alejach ruszył remont chodników. W jego ramach przeprowadzona zostanie wymiana trotuarów i wytyczona zostanie ścieżka rowerowa, powstanie 8 nowych wiat, zasadzone zostaną 242 drzewa, ułożone zostanie 20 tysięcy metrów kwadratowych płyt granitowych. Spośród pięciu zgłoszonych do przetargu firm najtańszą ofertę zaproponowało konsorcjum Adrog, wyniosła ona 18 mln 390 tysięcy złotych, które 4 marca 2009 zostało wybrane[1] wykonawcą projektu. Najważniejsze prace zostały zakończone do 10 września, potem jeszcze siano trawę i sadzono drzewa[2]. Oficjalne otwarcie wyremontowanych Alej miało miejsce 29 września 2009 roku[3]. W 2013 roku zaproponowano do realizacji trasę tramwajową wzdłuż ulicy od ul. Belwederskiej przez Krakowskie Przedmieście, Miodową i Bonifraterską do ul. Stawki – celowość budowy została zbadana przez specjalistów, którzy umieścili trasę wysoko w rankingu.

Przebieg[]

Aleje Ujazdowskie (3)

Aleje Ujazdowskie w rejonie placu Trzech Krzyży

Ulica rozpoczyna swój bieg na południu, jako przedłużenie ulicy Belwederskiej. Następnie biegnie ku północy krzyżując się z następującymi ulicami:

Na całym odcinku między Bagatelą a placem Trzech Krzyży biegnie ścieżka rowerowa.

Zabudowania[]

Pomnik Grota-Roweckiego

Pomnik Stefana Grota-Roweckiego

Kamienica Ławrynowicza (Aleje Ujazdowskie)

Kamienica Władysława Ławrynowicza

Aleje Ujazdowskie (nr 18)

Kamienica nr 18

Willa Gawrońskich Aleje Ujazdowskie 23

Willa Gawrońskich (nr 23)

Al

Kamienica I. Bernsteina (nr 41)

Wzdłuż Alej Ujazdowskich istnieje szereg zabytkowych oraz ważnych zabudowań. Obiekty położone wzdłuż wschodniej (prawej, patrząc od Belwederu) pierzei ulicy to kolejno:

Przy zachodniej pierzei znajdują się natomiast następujące budowle:

  • Aleje Ujazdowskie 1/3 – Siedziba Rady Ministrów, dawny zespół koszar Korpusu Kadetów im. Suworowa (wraz z budynkami nr 5, nr 7 i nr 9)
  • Aleje Ujazdowskie 9 – Dawna Siedziba Głównego Inspektoratu Sił Zbrojnych, obecnie Centralne Biuro Antykorupcyjne
  • Pomnik Romana Dmowskiego
  • Aleje Ujazdowskie 11 – Ministerstwo Sprawiedliwości, dawniej siedziba NKWD.
  • Aleje Ujazdowskie 13 – Pałac Sobańskich (Willa Anieli Bławackiej), dziś siedziba Klubu Polskiej Rady Biznesu
  • Aleje Ujazdowskie 15 – Pałac Wielopolskich (Willa Róż)
  • Aleje Ujazdowskie 17 – Kamienica Mikołaja Szelechowa
  • Aleje Ujazdowskie 19 – Kamienica Henryka Kołobrzega-Kolberga
  • Pomnik Stefana Grota-Roweckiego
  • Aleje Ujazdowskie 21 – Willa powojenna, w niej ambasada Węgier
  • Aleje Ujazdowskie 23 – Willa Gawrońskich
  • Aleje Ujazdowskie 25 – Pałac Śleszyńskich
  • Aleje Ujazdowskie 27 – Pałacyk Wilhelma Ellisa Raua, dziś mieści ambasadę Szwajcarii
  • Aleje Ujazdowskie 29/31 – Ambasada Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej
  • Aleje Ujazdowskie 33/35 – Pałac Dziewulskich, dziś mieści ambasadę Bułgarii
  • Aleje Ujazdowskie 37 – Kamienica Anny Mikulicz-Radeckiej
  • Aleje Ujazdowskie 39 – Pałac Karnickich
  • Aleje Ujazdowskie 41 – Kamienica Ignacego Bernsteina, w niej ambasada Czarnogóry
  • Aleje Ujazdowskie 43 – Kamienica Władysława Umiastowskiego
  • Aleje Ujazdowskie 45 – Kamienica Józefa Monkiewicza
  • Aleje Ujazdowskie 47 – Kamienica Ericssona
  • Aleje Ujazdowskie 49 – Kamienica Jana Kulikiewicza, w niej Okręgowa Rada Adwokacka oraz "Klub Adwokata"
  • Aleje Ujazdowskie 51 – Kamienica Destylarnii Wódek Karola Schneidera, dziś mieści się w niej ambasada Nowej Zelandii oraz wydział Informacji i Kultury ambasady Japonii

Nieistniejące zabudowania[]

  • Aleje Ujazdowskie 12 – Cerkiew św. Michała Archanioła Archistratega, istniała w latach 1894-1923, w jej miejscu wybudowano pawilon Łobzowianka, który istniał w latach 1924-1935. Miał tu potem stanąć pomnik Józefa Piłsudskiego. Dziś jest tu węzeł z Trasą Łazienkowską.
  • Instalacja "Komin" (2013)
  • Aleje Ujazdowskie 18 – Kamienica Taubenhausa, na południowym narożniku z Matejki.
  • Aleje Ujazdowskie 19 – Kamienica Spokornego, stała na rogu z al. Róż, na północ od kamienicy H. Kolberga (po wojnie nieznacznie zmieniono numerację Alej).
  • Aleje Ujazdowskie 21 – Willa Rzyszczewskiego
  • Aleje Ujazdowskie 29 – Willa Stanisława Lilpopa, która mieściła ambasadę Stanów Zjednoczonych. Po wojnie rozebrano ją pod budowę nowego gmachu dla ambasady.
  • Aleje Ujazdowskie 31 – Willa Wernickiego, po wojnie rozebrano ją pod budowę nowego gmachu dla ambasady Stanów Zjednoczonych.

Ciekawostki[]

Aleje Ujazdowskie (kamień pamiątkowy)

Kamień upamiętniający akcję Kutschera

Aleje Ujazdowskie (nr 43 tablica)

Tablica upamiętniająca miejsce, gdzie był właz kanałowy

  • Gdzieś w rejonie Bagateli znajdował się kościół św. Anny, inny niż ten na Krakowskim Przedmieściu bądź Wilanowie. Przeniósł się on z Solca i został rozebrany w XIX wieku. Pochowany w nim został Marcello Bacciarelli.
  • Gdzieś przy Alejach Ujazdowskich znajdował się lokal, w którym mieszkała rodzina Łęckich w powieści "Lalka" Bolesława Prusa.
  • 1 maja 1890 roku w Alejach Ujazdowskich odbył się pierwszy w historii Warszawy pochód pierwszomajowy, wzięło podczas niego udział około 10 tysięcy robotników. Przemarsze podczas zaborów odbywały się głównie tutaj, brało w nich udział nawet 20 tysięcy robotników, a wiele z nich kończyło się rozpędzeniem demonstracji przez kozaków.
  • W Alejach Ujazdowskich, przy narożniku z Piękną umieszczony jest kamień pamiątkowy przypominający o Akcji Kutschera, która rozegrała się 1 lutego 1944 roku właśnie w tym miejscu. Po przeciwnej stronie ulicy w trotuarze wmurowane są tablice upamiętniające miejsca, z którego kolejne łączniczki przekazywały umówionym sygnałem informacje o zbliżaniu się auta z Kutscherą w środku.
  • Na skrzyżowaniu Alej Ujazdowskich z Wilczą znajduje się właz kanałowy, którym wychodzili na powierzchnię powstańcy ewakuujący się z oblężonego Mokotowa w dniach 26-27 września 1944 roku.
  • Przy kawiarni "Rozdroże" znajduje się pomnik przyrody – 61 różnych głazów narzutowych.

Galeria[]

Przypisy

Linki zewnętrzne[]

Advertisement